0
0
Recensie
Een zwarte kat zit voor de ingang van het Prinsenkwartier in Delft. Alsof hij benieuwd is naar de beroemde witte reliëfs van Jan Schoonhoven. Die maken deel uit van een dubbeltentoonstelling over de Delftse kunstenaar.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Jan Schoonhoven (1914-1994) is een graag geziene gast op exposities over twintigste-eeuwse kunst, maar een hoofdrol speelt hij zelden. Het laatste grote overzicht was alweer twintig jaar geleden. Zelf had hij dat misschien niet eens zo erg gevonden. Want ondanks zijn succes bleef hij opmerkelijk ‘gewoon’: tot aan zijn pensionering werkte hij bij de PTT. Het maken van kunst deed hij er in zijn vrije uren bij.
Hoewel hij dus niet voltijds kunstenaar was, kwam hij toch tot een groot oeuvre, en één met een geheel eigen karakter. Omdat hij zich specialiseerde in het maken van reliëfs is zijn werk direct herkenbaar. De exposities in Museum Prinsenhof Delft en Stedelijk Museum Schiedam laten echter zien dat Schoonhovens kunst een grote verscheidenheid kent. Wie alleen (witte) reliëfs verwacht, wordt in beide musea prettig verrast.
Dat begint al direct bij binnenkomst van de expositie De werkelijkheid van Jan Schoonhoven in Schiedam. In de eerste zaal valt het donkerrode diepe reliëf R 58-2 Timor onmiddellijk op. Het is overduidelijk een Schoonhoven, maar wel volstrekt anders dan de witte stukken waar de kunstenaar zijn bekendheid aan te danken heeft. De kraters op Mars zouden er zo uit kunnen zien. Aan dezelfde wand hangt het bruinrode reliëf Beauvais, dat wel iets weg heeft van grottekeningen. Tegenover prijkt een zwart vlak doek, met blauwe rand. De toon is meteen gezet: Schoonhoven is meer dan witte reliëfs.
Die zijn uiteraard wel ruimschoots aanwezig en passen uitstekend in de Schiedamse zalen, met hun enigszins industriële karakter. De grote buizen aan het plafond – vermoedelijk een luchtverversingsinstallatie – vormen een treffende omlijsting van het ruw ogende werk. Waarin wit lang niet altijd zomaar wit is.
Het reliëf met de weinig tot de verbeelding overlatende titel Rechthoekige schuine vlakken is bijvoorbeeld deels grijs. Van een afstandje dan. Schaduw zorgt voor dit prachtige effect. Van dichtbij blijkt dat het stuk toch echt egaal van kleur (wit) is.
De expositie Kijk, Jan Schoonhoven in Museum Prinsenhof Delft maakt de invloed van licht en schaduw op de werken nóg zichtbaarder. Dat museum noemt Schoonhoven de Vermeer van de twintigste eeuw. En niet onterecht. Net als zijn illustere voorganger en stadsgenoot speelde ook hij met licht, meer dan menigeen weet.
Speciaal voor de tentoonstelling ontwikkelde het Prinsenhof, samen met de TU Delft een simulatie die goed aantoont wat lichtval doet met de witte reliëfs. In een donkere ruimte hangt één werk, beschenen door lampen, in wisselende sterktes. Het resultaat is een fraai lichtspel, waarbij het werk voortdurend een andere aanblik heeft. Iets dergelijks gebeurt ook op zaal, waar het dynamische licht uit spotjes subtiel over een rij witte werken danst.
Beide exposities (die in Delft is dankzij het lichtgebruik wel nét iets spannender dan die in Schiedam) slagen er ruimschoots in een ander licht te schijnen op Schoonhoven en zijn werk. Zijn reliëfs zijn niet zo eenduidig als ze op het eerste gezicht lijken. En zelf was de kunstenaar veel veelzijdiger dan velen denken. Hij tekende ook en maakte gebruik van onvermoede materialen. Zoals een donzig stuk met witte veren bewijst. Heel onverwacht.
Kijk, Jan Schoonhoven, t/m 14 februari 2016 in Museum Prinsenhof Delft
Waardering: @@@@@@@@@@
De werkelijkheid van Jan Schoonhoven, t/m 14 februari 2016 in Stedelijk Museum Schiedam
Waardering: @@@@@@@@@@
