0
0
Recensie
De Gouden Eeuw bracht veel talentvolle schilders voort, van wie slechts een handjevol eeuwige roem lijken te hebben. Iedereen weet wel wie Rembrandt en Vermeer waren, maar Balthasar van der Ast is een volslagen onbekende naam. Het Suermondt Ludwig Museum in het Duitse Aken biedt met een tentoonstelling iets meer inzicht in de man en zijn werk.
Door: Evert-Jan Pol en Mireille Cornelis
De carrière van deze in Middelburg geboren kunstenaar begon in 1619 toen hij werd toegelaten als vrijmeester in het schildergilde van Utrecht. Vanaf het begin was zijn productie enorm. Alleen al uit de jaren 1622 en 1623 zijn niet minder dan 23 schilderijen bekend. Hij had dan ook veel succes en kon het Stadhouderlijk Hof in Den Haag en vooraanstaande verzamelaars tot zijn klantenkring rekenen.
Van der Asts werk is vergelijkbaar met dat van Henri de Fromantiou, een andere vergeten Nederlandse stillevenmeester. Aan hem wijdde het Maastrichtse Bonnefantenmuseum precies een jaar geleden een tentoonstelling. In tegenstelling tot De Fromantiou schilderde Van der Ast voornamelijk bloemstillevens, enkele stukken met fruit en schelpen daargelaten.
Dat hij eeuwen later lang niet zo bekend is als zijn beroemde tijdgenoten komt wellicht daardoor. Voor bloemstillevens is tegenwoordig nu eenmaal een minder breed publiek. Maar het is begrijpelijk dat Van der Ast zich daarin specialiseerde, want hij beheerste dat genre, blijkt uit de getoonde werken.
Schitterend is het schilderij Bloemen in een porseleinen vaas uit 1625, met een prachtig boeket in frisse kleuren. De bloemen zijn trefzeker aangebracht en ogen levensecht. De kunstenaar had oog voor detail, blijkt uit onder meer dit stuk. Rechtsonder kijkt een kleine salamander naar de bloemenpracht. Zijn linkerpootje rust op Van der Asts signatuur.
De bloemen op Van der Asts stillevens zijn nooit alleen: op elk stuk vliegen of krioelen wel insecten of andere dieren rond. Vaak vlinders, maar ook minder voor de hand liggende soorten, zoals de al genoemde salamander en zelfs sprinkhanen, schepsels die je zeer zeker niet bij je bloemen in de buurt wil hebben. In het bloemstilleven als genre is de sprinkhaan overigens niet uitzonderlijk.
Ook op andere manieren zorgde de schilder ervoor dat zijn werk niet eentonig werd, een gevaar dat al snel op de loer ligt met alleen maar bloemen. Op één stuk plaatste hij een kan met bloemen in een nis. Door een bloem uit de nis te laten steken, zorgde hij voor diepte, een effect dat het werk net iets extra’s geeft. Leuk ook is het stilleven met voor de verandering bijna alleen maar fruit, maar dan wel in de vorm van een boeket.
De compositie met nis uit 1621 doet denken aan het zes jaar oudere schilderij van Roelant Savery dat het Mauritshuis onlangs kocht. Ook dat toont een boeket (in vaas ditmaal) in een nis. Omdat Van der Ast en Savery goed bevriend waren, is het niet vreemd dat ze elkaar beïnvloedden.
Niet alle werken in de tentoonstelling zijn even sterk. Sommige verkeren in een minder goede conditie en zijn nodig aan restauratie toe. En de schilderijen van groot formaat kwamen wat minder goed uit de verf. Waaruit blijkt dat Van der Ast vooral een meester was op het kleinere formaat. Maar ondanks enkele mindere werken is de tentoonstelling over het werk van deze onbekende Nederlandse schilder een mooi overzicht, dat niet verveelt.
Schöner als die Wirklichkeit – Die Stillleben des Balthasar van der Ast (1593/94-1657), t/m 5 juni in het Suermondt Ludwig Museum, Aken, Duitsland
Waardering: @@@@@@@@@@
