0
0
Recensie
Herman Pleij mocht onlangs rondkijken in een “soort Xenos-winkel”, die hem behoorlijk duizelde. Die ‘winkel’ was het depot van Museum Catharijneconvent in Utrecht. Op uitnodiging van het museum selecteerde hij objecten voor een eigen tentoonstelling.
Door: Evert-Jan Pol
De tentoonstelling is de tweede samenwerking tussen Pleij en het museum. Vorig jaar richtte hij voor de eerste editie van het DWDD Pop-Up Museum een zaal in met stukken uit het Catharijneconvent. Dit beviel dusdanig dat hij nu een complete expositie mocht samenstellen. Waarbij hij carte blanche kreeg, iets wat hem nogal nerveus maakte. Daar was geen reden voor, zo blijkt, want de presentatie zit prima in elkaar. Hij koos zijn favoriete middeleeuwse kunstwerken en presenteert ze vanuit zijn expertise als emeritus hoogleraar historische Nederlandse letterkunde, gespecialiseerd in de literatuur van de middeleeuwen.
De expositie begint heel toepasselijk in een zaal die is aangekleed als depot. Elk depotstuk heeft zo zijn eigen verhaal en de gastconservator vertelt dat vol overgave. In de expositiezalen staan beeldschermen van waaruit hij de bezoeker college geeft over de objecten die presenteert. Een nieuwe aanwinst noemt hij bijvoorbeeld de “Mona Lisa van het Catharijneconvent”, verwijzend naar de mysterieuze glimlach van de Maria. “Lachen was verboden binnen de kerk. Het was gevaarlijk en gaf blijk van controleverlies. Maar de verstilde glimlach van de Maagd Maria was wel toegestaan.”
Maria is niet alleen: ze heeft haar zoontje Jezus bij zich. Zijn tuniek is open, zodat hij zich letterlijk bloot geeft. Heel vroeger had hij een geslachtsdeel, maar dat is, vermoedelijk uit preutsheid, verwijderd. Het beeld heeft een plek in de zaal met het thema naakte waarheid. Vol met Bijbelse geslachtsdelen. Daar staat ook een schattige blonde krullenbol. Dit olijke kindeke Jezus is geheel naakt en heeft wel een (klein) plassertje. Er is een goede reden dat de jonge Jezus in veel vroege kunstuitingen naakt is. De beschouwer moest kunnen zien dat hij een ‘echt’ jongetje was.
Pleij vertelt ook over Jozef, die er in middeleeuwse kunst vaak bekaaid afkwam. Kunstenaars beeldden hem niet zelden af als een ietwat dommige bejaarde. Weer heel bewust, want de kerkganger zou eens op het idee komen dat hij, als echtgenoot van Maria, de verwekker van Jezus was. Dat kon natuurlijk niet.
De Bijbel is geen doldwaas komisch boek en de kunst eraan gewijd is daarom meestal ook niet om te lachen. Pleij zorgt er met zijn aanstekelijke verhalen voor dat dit tóch kan. Ook de extra titels die hij de objecten meegaf, stemmen vrolijk. Zoals: Enorm kind eist alle aandacht op. Hij wil met de tentoonstelling bereiken dat de bezoeker anders gaat kijken. En dankzij zijn verhalen en opmerkelijke bijnamen slaagt hij daar ook in. Want wie zou het anders zijn opgevallen dat baby Jezus in een zestiende-eeuwse voorstelling van de Heilige Familie inderdaad buitenproportioneel groot is? Als een echte leraar geeft hij op bevlogen wijze onderwijs aan ‘zijn’ publiek.
De zomer van Herman Pleij, t/m 4 september in Museum Catharijneconvent, Utrecht
Waardering: @@@@@@@@@@
