0
0
Recensie
Een omvangrijk levensverhaal, verteld in ruim 800 gouaches, vergezeld door (lied)teksten, die het geheel als tot een theaterstuk maken. Ze vertellen over het leven van een Joodse vrouw ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, het leven van een vrouw met een droevige en roerige familiegeschiedenis. Het werk Leven? Of Theater? van Charlotte Salomon (1917-1943) is ter ere van haar honderdste geboortejaar voor het eerst in zijn geheel te bekijken in het Joods Historisch Museum.
Tekst: Liesbeth Visee
Charlotte Salomon groeide op in Berlijn, maar vluchtte in 1939, een aantal jaar na de opkomst van het nationaalsocialisme, naar Zuid-Frankrijk om daar bij haar grootouders te gaan wonen. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1940 pleegde haar grootmoeder echter zelfmoord, waarna Charlotte voor het eerst te horen kreeg dat ook haar moeder in 1926 een einde aan haar leven had gemaakt. Met het voornemen deze tragische familiegebeurtenissen te verwerken, stortte ze zich op een waanzinnig kunstproject, waarmee ze haar eigen leven als wilde herscheppen als theaterstuk.
Ze noemde het zelf een Singspiel (muziektheaterstuk), een uniek samenspel van honderden gouaches, transparante overlegvellen met teksten en muzikale aanwijzingen, en een theatrale indeling in akten en scènes. Als in een programmaboek voor een voorstelling worden de ‘hoofdrolspelers’ geïntroduceerd. Salomon vertolkt zowel zichzelf als de rol van de verteller. In de zomer van 1942 werkte ze dag en nacht aan het werk. Naast de ruim 800 genummerde gouaches zijn er nog zo’n 500 onvoltooide of afgekeurde werken die uiteindelijk niet in het boek terecht zijn gekomen maar wel bewaard zijn gebleven.
In 1943 kwam Charlotte op 26-jarige leeftijd in Auschwitz om het leven. Via meerdere mensen bereikte haar levenswerk Leven? Of Theater? in 1947 haar vader en stiefmoeder, Albert en Paola Salomon, die tot dan toe niets wisten van het bestaan ervan. In 1971 schonken zij de volledige verzameling van 1300 gouaches aan het Joods Historisch Museum. Nadat het werk op verschillende locaties in delen te zien is geweest, zijn hier nu voor het eerst alle ruim 800 genummerde gouaches van Leven? Of Theater? in een chronologische reeks te bekijken.
De kleurrijke gouaches in een zeer persoonlijke en unieke stijl brengen het verhaal van Charlotte Salomon tot leven. Wie er nog niet bekend mee is, wordt er na enkele gouaches direct ingezogen, en voelt zich constant gedreven verder te lezen en te kijken.
De huidige populariteit van Outsider Art, die ruimte geeft aan kunst die buiten conventionele kunstinstellingen of tradities geproduceerd is, maakt het werk van Charlotte Salomon ook op kunstzinnig vlak weer actueel. Hoewel Salomon wel een opleiding volgde aan de kunstacademie is Leven? Of Theater? zeer eigenzinnig en persoonlijk en niet per se gerelateerd aan de schilderstijl zoals die op dat moment populair was. Daarnaast spelen ook haar emoties en herinneringen een grote rol in de uiteindelijke stijl van het werk. Waar de gouaches in het begin nog vrij net en doordacht zijn, vertaalt tegen het einde van de serie haar toenemende urgentie zich naar een steeds vluchtigere en schetsachtige stijl, alsof ze wist dat het snel voltooid moest worden.
Leven? Of Theater? is een bijzonder en uniek werk, dat volledig tot zijn recht komt in deze presentatie, en daardoor de kans krijgt vele nieuwe levens te raken en te inspireren. Wie de tentoonstelling wil bezoeken, doet er wel goed aan er voldoende tijd voor in te plannen. Er is enig uithoudingsvermogen nodig om alle gouaches en de bijbehorende teksten met aandacht te kunnen bekijken en lezen. Door de drukte in de kleine ruimte is het soms lastig het verhaal volledig op eigen tempo te volgen, waardoor veel bezoekers toch af en toe een stukje overslaan. Mocht het op enig moment toch te veel worden: bijkomend voordeel is dat het volledige werk door het museum is gedigitaliseerd, en thuis dus ook nog te raadplegen is.
Leven? Of Theater?, t/m 25 maart 2018 in het Joods Historisch Museum, Amsterdam
Waardering: @@@@@@@@@@
