0
0
Recensie
Een jonge man en vrouw – een echtpaar – kijken ons aan met een lichte glimlach. Beiden zijn gestoken in zwarte kleding, voorzien van enkele fraaie witte kanten details. Ze komen overduidelijk van goeden huize, te zien aan hun luxe dracht. En anders hadden ze zich ook nimmer ten voeten uit kunnen laten portretteren door een kunstenaar als Rembrandt. Marten Soolmans en Oopjen Coppit horen bij de high society, net als alle anderen die bijeenkomen in de gelijknamige tentoonstelling in het Rijksmuseum.
Tekst: Evert-Jan Pol
Het echtpaar krijgt er gezelschap van 37 anderen die zich ooit ook ten voeten uit – van top tot teen dus – lieten portretteren door grote meesters. Het Rijksmuseum organiseerde het feest der schilderijen ter ere van Marten en Oopjen, die zich na een jaar durende restauratie weer durven te tonen.
Hun voorkomen was aangetast door een jarenlang verblijf in de rokerige ruimtes van de woning van de rijke familie De Rothschild. Nederland en Frankrijk kochten het echtpaar begin 2016 samen voor 160 miljoen euro. Het Rijksmuseum en het Parijse museum het Louvre delen sindsdien de voogdij over het stel. In 2016 was het echtpaar al enkele maanden te zien in het Rijksmuseum.
Hoewel Marten en Oopjen misschien niet moeders of Rembrandts mooiste zijn, hebben hun portretten wel een grote kunsthistorische waarde. Het echtpaar liet zich namelijk als enige stel door Rembrandt ten voeten uit vereeuwigen. De meester schilderde in totaal slechts drie van dergelijke portretten.
Marten en Oopjen kunnen daarom niet ontbreken in deze glamoureuze portrettengalerij. Ze vallen op, want ze zijn in de zalen het enige op deze manier vereeuwigde echtpaar dat niet van adel is. Het was namelijk lange tijd uitzonderlijk dat burgers zich zo lieten afbeelden. Dit was normaal alleen weggelegd voor vorsten en andere adellijke personen.
Aan zulke levensgrote portretten zat zonder twijfel een flink prijskaartje en de opdrachtgevers wilden er daarom vanzelfsprekend op hun best op staan. De meesten dosten zich dus bijzonder feestelijk uit.
Zo nam kolonel de Honourable William Gordon speciaal voor de portretsessie bij Pompeo Batoni een plaid met Schotse ruit mee naar Rome. Die droeg hij als een soort toga, alsof hij een Romeinse keizer was. En Mary, gravin Howe hulde zich in een adembenemende roze jurk toen ze zich door de Engelse topkunstenaar Thomas Gainsborough liet schilderen.
Niet iedereen achtte het overigens nodig zich aan te kleden voor een portret. Één persoon poseert vrijwel naakt voor Hendrick Goltzius, als godenzoon Herakles (ook wel Hercules genoemd). Het gaat hier óf om Johan Colterman, rentmeester-generaal van Kennemerland en burgemeester van Haarlem óf diens zoon Johan junior – daar zijn deskundigen het niet over eens.
Markiezin Luisa Casati had geen rare fratsen nodig om op te vallen. Dat deed de 1 meter 80 lange dame vanzelf al, met haar vuurrood geverfde haar en de luipaarden die ze uitliet op straat. Giovanni Boldini kon haar vastleggen zoals ze was, zonder grote kat, maar met windhond, die net zo zwart is als Casati’s lange weelderige gewaad.
Details als deze ranke hond, die pas bij een nadere blik zichtbaar wordt, tillen de schilderijen met kop en schouders uit boven ‘gewone’ portretten. Ze zorgen voor de nodige spanning en maken dat de toeschouwer blijft kijken. Bijvoorbeeld naar de op de grond belande handschoen op Emile Auguste Carolus-Durans schilderij De dame met handschoen. Het titelpersonage trekt ook haar andere handschoen uit, wat het doek een sensuele lading geeft.
Wellicht nestelt de dame zich weldra in het roze hemelbed in een ander deel van de tentoonstelling. Dat is ingeruimd voor bezigheden die meestal achter gesloten deuren plaatsvonden: feesten, drinken, gokken, amoureuze ontmoetingen en bordeelbezoek. Een van de zalen is niet geschikt voor heel jonge bezoekers, want die bevat regelrechte porno, maar dan wel heel glamoureuze porno, compleet met krijtpruiken.
Hoewel de kleine tekeningen enigszins uit de toon vallen bij de reusachtige portretten geven ze een leuk en spannend inkijkje in het privéleven van de rich and famous van weleer. En voor het Rijksmuseum is de tentoonstelling een goede gelegenheid een deel van zijn kwetsbare prentencollectie uit het depot uit te halen.
Of de toch ietwat braaf ogende Marten en Oopjen zich met de geschetste praktijken inlieten, is de vraag. Feestelijk aangekleed voelden ze zich misschien toch meer op hun gemak. Opgefrist en wel zijn ze het stralende middelpunt van het feest dat het Rijksmuseum speciaal voor hen organiseerde. Een fijn feest met prachtige gasten.
High Society, t/m 3 juni in het Rijksmuseum, Amsterdam
Waardering: @@@@@@@@@@
