0
0
Het Mauritshuis heeft een portret van Jakob Omphalius gekocht. Daarmee komt een bruidspaar na bijna 125 jaar geleden weer bij elkaar.
De Keulse schilder Bartholomäus Bruyn de Oude vereeuwigde Jakob en zijn verloofde Elisabeth, kort voor hun huwelijk in 1539. Ruim 350 jaar was het echtpaar letterlijk met elkaar verbonden in een portret-tweeluik, twee panelen die met scharnierende lijsten aan elkaar vast zaten.
Elisabeth raakte haar man kwijt in 1896, toen het tweeluik werd geveild in Londen. Haar portret kwam in 1912 terecht in de collectie van het Rijksmuseum, dat het in 1951 in langdurig bruikleen gaf aan het Mauritshuis. Daar hing Elisabeth alleen. Niemand wist intussen meer wie haar man was en waar zijn portret zich bevond.
Ariane van Suchtelen, conservator schilderijen van het Mauritshuis, ontdekte twintig jaar geleden op het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis een oude foto van het portret van Jakob Omphalius. Bij het RKD was ook de catalogus van de veiling uit 1896 te vinden. Daarin stonden tekeningetjes van de familiewapens die achterop de schilderijen waren aangebracht. Aan de hand van die familiewapens kon Jakob aan zijn Elisabeth worden gelinkt. Maar zijn verblijfplaats was toen nog steeds onbekend.
Tot mei 2019, toen Jakob als ‘portret van een onbekende man’ opdook bij een klein veilinghuis in Parijs. Galerie De Jonckheere uit Genève kocht het, zonder te weten wie de man was. Pas toen een conservator van een Duits museum had wel een idee en tipte vervolgens een collega in het Rijksmuseum. die nam daarop contact op met het Mauritshuis. Dat museum kon daarna een poging wagen het portret van Jakob aan te kopen. De aankoop lukte met steun van enkele fondsen en een particulier.
Jakob is geportretteerd achter een stenen balustrade waarop hij met zijn rechterarm leunt. De balustrade loopt door in het portret van zijn verloofde Elisabeth Bellinghausen, wat de visuele eenheid van beide portretten versterkt. Jakob houdt een opgevouwen brief in zijn hand en Elisabeth een takje bitterzoet, als teken van haar liefde. De vlechten die onder haar met parels bestikte mutsje vandaan komen, wijzen erop dat zij op dat moment nog ongetrouwd was.
Jakob Omphalius (1500-1567) was een vooraanstaand jurist en geleerde in Keulen. Hij studeerde in Keulen, Utrecht en Leuven. Hij bekleedde verschillende hoge functies, doceerde rechten aan de Keulse universiteit en werd in 1559 in de adelstand verheven. De geboorte- en sterfdata van Elisabeth Bellinghausen staan niet vast. Op haar portret lijkt ze een stuk jonger dan haar aanstaande. Zij en Jakob kregen dertien kinderen. Na zijn overlijden trouwde zij nog een keer.
Bartholomäus Bruyn de Oude (1493-1555) was veelgevraagd als portrettist. Hij schilderde een hele generatie Keulse notabelen. Kenmerkend voor zijn portretten zijn de levensechte detaillering van gezichten en handen, het heldere kleurgebruik en de aandacht voor de nauwgezette weergave van kostuums en rekwisieten. Bruyn kreeg weinig opdrachten voor op zichzelf staande portretten. Zijn productie bestond vooral uit verlovings- en huwelijksportretten in de vorm van tweeluiken.
Voor de portretten van Jakob Omphalius en Elisabeth Bellinghausen zijn nieuwe lijsten gemaakt, gebaseerd op een ander voorbeeld van Bruyn. Daardoor zien ze er nu weer uit als een tweeluik, zoals oorspronkelijk de bedoeling was.
Het portret van Elisabeth is in het verleden uitgebreid gerestaureerd in het Mauritshuis. Het tweeluik is tot en met 4 oktober in het museum te zien. Daarna zal het portret van Jakob ook een uitgebreide restauratie ondergaan in het atelier van het museum. Het Mauritshuis zal de portretten daarna weer als tweeluik tonen.
