0
0
Norbert Schwontkowski (1949-2013) droeg altijd en overal een schetsboekje bij zich, op praktisch zakformaat. Hij vulde gedurende zijn leven honderden van deze boekjes met zowel beeld als tekst, van schetsen en bijbehorende ideeën voor titels tot reisverslagen en dagboekachtige notities over zijn gemoedstoestand. Voor een tentoonstelling over deze Duitse kunstenaar in Kunst Museum Den Haag deed Daniel Koep uitgebreid onderzoek naar deze schetsboekjes. Hij ontdekte dat aan vrijwel elk schilderij een schets vooraf ging.
“Hoe kom je tot een beeld? En hoe komt het beeld in de wereld?” Deze twee vragen, en de antwoorden daarop noteerde Schwontkowski in 1996 in een van zijn schetsboeken. De antwoorden luidden respectievelijk: “Door bondigheid” en “Door grootheidswaanzin. Door psychische hygiëne”.
Het waren zo’n honderd schetsboekjes die Daniel Koep, hoofd tentoonstellingen van Kunstmuseum Den Haag, aantrof in één grote oranje koffer uit de nalatenschap van Norbert Schwontkowski. Allemaal van hetzelfde merk en formaat, ongeveer 10 bij 15 centimeter, en voorzien van datering op jaar en maand. Schwontkowski bekeek zijn schetsen en notities in de loop der jaren telkens opnieuw en markeerde dat wat hij bruikbaar vond met een sterretje.
Norbert Schwontkowski, The Call (De laatste schreeuw), 2007, particuliere collectie.
Zo ook bij de schetsen waarvan Koep ontdekte dat ze verwijzen naar het schilderij Een jonge Japanse vrouw denkt over de oneindigheid na, uit de collectie van een particuliere verzamelaar in Nederland. Maar niet alleen dit werk is te herleiden tot een schets. Gedurende zijn onderzoek merkt Koep dat aan vrijwel elk doek van Schwontkowski een schets of een notitie in zo’n klein boekje vooraf is gegaan. In de tentoonstelling zijn naast ongeveer 70 schilderijen zo’n 45 schetsboekjes te zien. Oplettende bezoekers zullen verschillende schetsen herkennen in de schilderijen.
Volgens Kunstmuseum Den Haag is Norbert Schwontkowski misschien wel een van de best bewaarde geheimen van Duitsland. Maar langzaam krijgt zijn werk ook buiten zijn geboorteland steeds meer bewonderaars. Geïnspireerd door het zen boeddhisme waar hij op een van zijn reizen naar Azië mee in aanraking kwam, zocht hij naar de esthetiek van het moment. Zo ontstonden werken die verhalen lijken aan te stippen zonder die verhalen ooit af te ronden.
Soms dragen zijn schilderijen een beladen existentiële thematiek, soms tonen ze absurdistische situaties uit dagelijks leven, zoals een man die in het holst van de nacht zijn koelkast doorzoekt naar iets om zijn knorrende maag mee te vullen. Maar altijd is het onderwerp de mens die op zoek is naar verlichting en inspiratie in een grimmige wereld. Dankzij Schwontkowski’s droge humor worden zijn werken echter nooit deprimerend.
Norbert Schwontkowski – Iedereen wil naar huis, t/m 24 januari 2021 in Kunstmuseum Den Haag
