0
0
Recensie
De Groningse kunstenaar Henk Helmantel is zonder twijfel een van Nederlands beste nog levende beoefenaars van het realisme. De ruim tachtig schilderijen die nu te zien zijn in het Drents Museum tonen dat andermaal aan.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Henk Helmantel (1945) is al 54 jaar kunstschilder en werkt nog steeds onverminderd door. Hij is een meester van het stilleven. In zijn atelier in het Groningse Westeremden verheft hij gewone voorwerpen tot schatten. Met zijn schilderijen laat hij de schoonheid van het kleine en het alledaagse zien.
Bakstenen bijvoorbeeld, lijken nu niet direct een gedroomd onderwerp voor een schilderij, maar wel voor Helmantel. Er gaat dan ook een lange geschiedenis schuil achter de stenen in Stilleven met kloostermoppen. In 1974 besloten Helmantel en zijn vrouw de dertiende-eeuwse Weem in Westeremden weer op te bouwen. Dit was een boerderij en pastorie ineen, behorend bij de Andreaskerk. De Weem stond ooit op de plek van Helmantels villa.
Die ging tegen de vlakte, waardoor er duizenden middeleeuwse kloosterstenen tevoorschijn kwamen uit de fundering. Een aantal stenen hield de kunstenaar apart met de bedoeling ze ooit te laten figureren in een schilderij. In 2005 was het zover en schilderde hij dit stilleven met bakstenen, een ‘steenleven’ dus eigenlijk.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Henk Helmantel – Meesterschilder is de tweede grote expositie die het Drents Museum aan de Groningse kunstenaar wijdt. In 2004 presenteerde het een overzichtstentoonstelling met ook jeugdwerk en werk uit Helmantels academietijd. In deze nieuwe presentatie toont het museum alleen het beste werk uit het oeuvre van de schilder: van vroege tot heel nieuwe stukken.
De schilder is een meesterlijke realistische kunstenaar, blijkt uit zijn voorstellingen. Kijk bijvoorbeeld naar Stilleven met Romeins glas en Chinese rok op Spaanse tafel uit 2001. De Romeinse glazen kan op de voorgrond is overduidelijk oud en het tafelkleed en de Chinese rok zijn zo levensecht dat het je niet zou verbazen als je ze vast zou kunnen pakken. Helmantel zelf is ook zeer te spreken over dit stuk. “Staat de boel in brand, dan zou ik dit schilderij willen redden, samen met het Het koor van de kerk in Bozum“, zei hij daarover.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Helmantel heeft ook een zeer goed oog voor detail. Op het Chinees kastje met open deurtje staat een vijftiende-eeuwse donkergroene fles. Wie goed kijkt, kan in de reflectie de contouren van een persoon waarnemen. Zou het de schilder zelf zijn?
Het kastje uit dit stilleven is overigens in het echt te bewonderen in de tentoonstelling. In een vitrine in de zaal waar dit paneel hangt, staan uiteenlopende voorwerpen uit Helmantels persoonlijke verzameling. Stuk voor stuk figureren ze op een schilderij. De glazen uit Europees archeologisch glas staan op de stellage exact zo opgesteld als op het paneel. De modellen zijn goed vergelijkingsmateriaal en brengen nog eens extra Helmantels vakmanschap aan het licht. Hoe hij met verf de suggestie van glas kan wekken is niet minder dan magnifiek.
Inspiratie gekregen door alle meesterwerken? Pak dan een vel papier en een potlood, neem plaats op een van de vele ‘kerkbankjes’ en ga zelf aan de slag. De tentoonstelling biedt bezoekers ruimschoots de mogelijkheid om hun eigen talent te ontdekken. Verschillende op de wanden geschreven kijktips sporen de toeschouwer aan het potlood ter hand te nemen. Om details uit schilderijen na te tekenen of zelf een stilleven te maken op basis van voorwerpen die naar wens kunnen worden opgesteld.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Hoewel Helmantels fantastische schilderijen alleen al voldoende ingrediënten zijn voor een fraaie tentoonstelling heeft het Drents Museum er alles aan gedaan om haar nog interessanter te maken. Met de al genoemde tips proberen de samenstellers de bezoeker langer en daarmee beter te laten kijken naar de stillevens. Zoals: “Bekijk een schilderij en beeld je in dat het een scène uit een film is. Wat is er net gebeurd? Wat gaat er zo gebeuren?”
Het is geen raar idee van het museum, want bezoekers racen niet zelden langs schilderijen. Gemiddeld kijken ze 28.63 seconden naar een kunstwerk, meldde een bordje in een expositie van Stedelijk Museum Schiedam vorig jaar. En menig kunstwerk verdient toch wat meer aandacht. En dat geldt zeker voor de stillevens van Henk Helmantel. Daar staan zoveel details op dat je er echt langer naar moet kijken dan die kleine 29 seconden.
Dankzij de schitterende vormgeving door Studio Berry Slok straalt de tentoonstelling ook veel rust uit. Her en der staan bankjes en draagbare krukjes waarop de bezoeker mag zitten zodat hij of zij de verschillende werken goed in zich op kan nemen. Desgewenst via eigen smartphone en koptelefoon luisterend naar muziek uit Helmantels atelier.
Het bureau, dat vaker exposities van Drents Museum en andere musea vormgeeft, deelde de tentoonstellingsvleugel op in meerdere kleine ruimtes. De scheidingswanden met mooie doorkijkjes doen de zaal ogen als een kathedraal. En verwijzen daarmee naar de kerkinterieurs die Helmantel ook schildert.
De intieme zalen versterken het rustgevende karakter van deze oogstrelende tentoonstelling, die wat mij betreft tot de beste behoort die dit malle jaar ons heeft geboden. Kom ook langs, geniet van de prachtige schilderijen en haast je vooral niet.
Henk Helmantel – Meesterschilder, verlengd t/m 5 september 2021 in het Drents Museum, Assen
Waardering: @@@@@@@@@@
