0
0
Recensie
“Goed je weer te zien”, meldt een affiche van de NS in het Spoorwegmuseum. Ik zie de poster op de eerste dag dat de musea weer open zijn voor publiek. Veel passender kan de boodschap dus niet zijn. Het affiche is onderdeel van de nieuwe tentoonstelling Spoor van verbeelding. Deze laat zien hoe aanplakbiljetten in de afgelopen 150 jaar mensen verleidden tot een reisje per spoor.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Ik houd van treinen én van affiches. Ik verheugde me daarom al enige tijd op deze tentoonstelling in het Spoorwegmuseum. En ze stelde niet teleur. De vaak nostalgische posters brengen me terug naar een tijd zonder televisiereclames, laat staan pop-ups op internet. Toerismebureaus moesten hun best doen om reizigers over te halen hun land of stad met een bezoekje te vereren. De affiches zijn niet zelden oogstrelende kleurexplosies, die de aandacht direct trekken. Het is goed voor te stellen dat een toevallige passant na het zien van een dergelijke post stante pede naar het reisbureau snelde voor een ticket.
In de begintijd van de spoorwegen bestonden aanplakbiljetten nog alleen uit tekst. Dat veranderde eind negentiende eeuw door de komst van de steendruktechniek. Die maakte het mogelijk kleurrijke reclameplaten te maken. Vanaf dat moment brachten affiches op stations en in reisbureaus de reisbestemmingen, treinen en passagiers op een aantrekkelijke manier in beeld. De tentoonstelling geeft een prachtige blik op deze ontwikkeling.
In de tentoonstelling zijn affiches te zien van bekende ontwerpers als A.M. Cassandre, Frans Mettes, Joop Geesink, Anthon Beeke en H.P. Berlage, die later bekendheid zou krijgen als architect. Hij maakte de vroegste geïllustreerde spoorwegaffiches voor boottreinen. Uit de buurlanden kwamen affiches die buitenlandse toeristen per trein naar ‘Holland’ moesten lokken. Deze schetsten een beeld van molens, bloembollenvelden en meisjes in klederdracht. De biljetten ademen een elegantie die affiches van tegenwoordig vaak missen.
Vanaf de jaren dertig bewees het affiche zich als een heel nuttig reclamemiddel voor de Nederlandse Spoorwegen. Door de economische crisis in die periode moest de NS reizigers zien te trekken. In die tijd verschenen veel affiches voor speciale kaartjes, zoals avondretours. Na de Tweede Wereldoorlog reageerde NS op de concurrentie van de auto(bus) met vakantie- en autoslaaptreinen. Ook daarvoor liet de maatschappij affiches maken. Later richtte het bedrijf zich op specifieke doelgroepen, zoals tieners en 65-plussers. Rond de eeuwwisseling verschijnen er posters die reizigers de hogesnelheidstreinen in moesten krijgen. De affiches schetsen dus niet alleen een fraai tijdsbeeld, maar geven een kijkje in de spoorgeschiedenis.
De kleurrijke expositie bevat behalve originele affiches ook reproducties. Begrijpelijk in dit geval, want de kwetsbare affiches zijn veelal gevoelig voor licht. In een aantal containers hangen wel originele exemplaren. De donkere ruimtes zijn een soort tijdmachines die de bezoeker naar vervlogen tijden transformeert. Mij doen ze verlangen naar weleer, toen mannen nog hoeden droegen en de trein een van de belangrijkste middelen van transport was. Spoor van Verbeelding in het Spoorwegmuseum is heerlijke nostalgie.
Spoor van Verbeelding, 150 jaar Nederlandse spoorwegaffiches, t/m 21 november in het Spoorwegmuseum, Utrecht
Waardering: @@@@@@@@@@
