0
0
Voor het eerst in ruim 300 jaar is De Nachtwacht in zijn oorspronkelijke vorm te zien. In het verleden zijn er vier repen van het doek afgesneden. Het onderzoeksteam van Operatie Nachtwacht heeft met behulp van kunstmatige intelligentie een reconstructie gemaakt van die ontbrekende stukken. Deze zijn tijdelijk rondom het wereldberoemde schilderij van Rembrandt gemonteerd. De reconstructie is de komende maanden in de Nachtwachtzaal van het Rijksmuseum te zien.
Rembrandt voltooide De Nachtwacht in 1642. Hij maakte het schilderij in opdracht van de schutterij voor hun nieuwe feestzaal in de Kloveniersdoelen. Daar maakte het deel uit van een ensemble van zeven schuttersstukken.
In 1715 werd het schilderij verplaatst naar de Kleine Krijgsraadkamer van het toenmalige stadhuis, het huidige Paleis op de Dam. Omdat het schilderij te groot was voor zijn nieuwe plek, tussen twee deuren, werd het ingekort. Aan alle kanten werd een stuk van het doek afgesneden, het grootste stuk aan de linkerzijde. De afgesneden stukken van De Nachtwacht zijn nooit teruggevonden. Oorspronkelijk was het schilderij 393,1 centimeter hoog en 507,4 centimeter breed. De afmetingen van de huidige Nachtwacht zijn 379,5 bij 436 centimeter.
“De missende stukken van De Nachtwacht zijn een groot mysterie”, vertelt Pieter Roelofs, hoofd Schilder- en Beeldhouwkunst Rijksmuseum. “Elke generatie heeft geprobeerd het schilderij naar eigen vermogen te reconstrueren. Dat doen wij nu ook weer met de meest geavanceerde technieken die nu voorhanden zijn.”
Dankzij een kopie, vermoedelijk geschilderd door Gerrit Lundens in opdracht van kapitein Frans Banninck Cocq, is bekend hoe het schilderij er oorspronkelijk uit heeft gezien. Deze kopie vormt de basis van de reconstructie die is gemaakt met behulp van kunstmatige intelligentie. Een computer heeft de ontbrekende delen in de stijl van Rembrandt nagemaakt.
Er is een aantal belangrijke verschillen tussen de huidige en de originele vorm van De Nachtwacht. Zo zijn er links nog drie figuren op een brug te zien, twee schutters en een kindje. De twee belangrijkste schutters, kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch, staan niet centraal, maar rechts van het midden. Ook is duidelijker te zien dat dat de kruitjongen links vooraan zich vasthoudt aan een reling. Hij krijgt tevens meer loopruimte waardoor hij duidelijker lijkt weg te rennen, de compagnie vooruit. Van de schutter uiterst rechts is de helm volledig geschilderd en er is ruimte boven het vaandel, waardoor de beweging van de vaandrig die het vaandel optilt overtuigender is.
“De Nachtwacht zoals deze in het Rijksmuseum te zien is zit in het collectieve geheugen gegrift. “Dankzij deze reconstructie zien we dat de compositie die Rembrandt schilderde nog veel dynamischer was”, aldus Taco Dibbits, directeur van het Rijksmuseum. “Het is geweldig nu met eigen ogen De Nachtwacht te kunnen ervaren zoals Rembrandt het bedoeld heeft.”
De reconstructie is van belang voor het kunsthistorisch onderzoek binnen Operatie Nachtwacht, het grootste onderzoek naar Rembrandts meesterwerk ooit, dat het Rijksmuseum samen met experts van AkzoNobel uitvoert. Door de missende delen te reconstrueren, op panelen te drukken en tijdelijk om het originele schilderij te hangen kunnen de onderzoekers ervaren welke indruk het werk in zijn oorspronkelijke vorm heeft gemaakt. Het onderzoek startte in de zomer van 2019. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de nieuwste en meest geavanceerde onderzoekstechnieken. Deze zijn inmiddels afgerond en de resultaten worden nu bestudeerd. Aan de hand hiervan zal een behandelplan worden opgesteld, dat de basis vormt voor de geplande restauratie.
