0
0
Recensie
De Utrechtse stad Woerden heeft iets met koeien. Al sinds 1410 vindt daar jaarlijks de Woerdense Koeienmarkt (Koeiemart) plaats. De handel in de melkgevende dieren maakte in de loop der eeuwen plaats voor een soort missverkiezing waarin de koe centraal staat. Ook in de huidige tentoonstelling GeKOEsterd in Stadsmuseum Woerden draait alles om de koe.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
De liefde voor koeien snap ik als boerenzoon heel goed; ik groeide op tussen deze aaibare dieren. Hun grote formaat schrikt sommige mensen af, maar dat is nergens voor nodig. Een koe is een enorm vriendelijk dier. Niet voor niets bieden verschillende boerderijen tegenwoordig koeknuffelsessies aan. Ook de koeien in Stadsmuseum Woerden zijn erg zachtaardig. Sommige zijn zelfs echte modellen! Neem bijvoorbeeld Klara van Maggi Chiles. Comfortabel liggend in een vitrine kijkt ze de bezoeker met een brede lach verleidelijk aan.
In de Nederlandse beeldende kunst komt de koe in allerlei gedaanten voor: op schilderijen met Bijbelse en mythologische thema’s en als personificatie van de seizoenen. En natuurlijk als figurant in het Hollandse landschap. Haar aanzien kwam in de zeventiende eeuw tot een hoogtepunt dankzij de export van grote hoeveelheden zuivel en vee naar de rest van Europa. De Nederlandse koe groeide uit tot de trots van het land en kreeg daarom op menig schilderij een prominente plek.
Het bekendste zeventiende-eeuwse schilderij van een koe – of eigenlijk een stier in dit geval – is De stier van Paulus Potter. Dat dier graast niet in Woerden, want het verlaat zijn eigen wei in het Haagse Mauritshuis zelden tot nooit. Wel aanwezig is een hele kudde uit de pen van Potter. De fraaie pentekening uit 1641 toont acht koeien die gemoedelijk samen relaxen. Op de achtergrond is ook een boer te zien, maar de koeien spelen de hoofdrol.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
De koe uit Boer met een koe van Anton Mauve (1838-1888) moet haar schilderij ook met een mens delen, maar deze speelt niet echt een rol van betekenis. De kunstenaar schilderde boeren of melkmeisjes altijd áchter de koeien, nooit op de voorgrond. Want de koe was altijd het onderwerp.
En Witte koe aan de waterkant heeft het rijk helemaal alleen. In dit schilderij uit 1908 beeldde Willem Maris (1844-1910) zijn favoriete onderwerp uit: een koe in een drassige weide aan de waterkant. De koeien van Maris zijn altijd één met het landschap en geven het kleur. In dit geval weerkaatst de witte vacht van het dier het zonlicht op een prachtige manier.
De koe raakte in de loop van de negentiende eeuw uit beeld als onderwerp in de beeldende kunst. Tot in de jaren 80 van de vorige eeuw kwam ze nauwelijks nog voor. Dat veranderde mede door de schilderijen van Marleen Felius. Zij koos het rund als exclusief onderwerp en ontwikkelde zich tot een expert op het gebied van rundveerassen.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Hedendaagse kunstenaars schilderen koeien op allerlei manieren, variërend van echte veestukken tot heuse portretten. En waarom ook niet, want koeien zijn interessant en geen koe is hetzelfde. “Koeien zijn net als mensen, allemaal verschillend”, vindt ook Felius. “Niet alleen in uiterlijk maar ook in hun karakter.” Felius portretteerde bijvoorbeeld Ella 139 omdat ze volgens haar de uitstraling van een wereldster heeft. “Ze is karaktervol en heeft een geweldige uitstraling en alerte blik. Dat ze niet makkelijk te hanteren is, zegt iets over haar sterke bewustzijn.”
Van Nanouk Weijnen is een aandoenlijk portret van een Jersey-kalfje te zien. Met hun lange wimpers en amandelvormige ogen zijn Jersey-koeien voor Weijnen een zeer geliefd dier om te schilderen. De kalfjes met hun roodbruine kleur doen haar denken aan een ree.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
privécollectie.
Ook voor de koeien in de tentoonstelling geldt: ze zijn allemaal verschillend. De één is te zien van bovenaf, de ander van de achterzijde en van een derde is alleen de neus zichtbaar. De uiteenlopende werken in GeKOEsterd laten goed zien hoe het beeld van de koe in de beeldende kunst zich ontwikkelde.
Heb je na het bezoek aan de tentoonstelling nog steeds niet genoeg van koeien? Dan zijn er zo’n honderd meter verderop nog meer te zien in de bijbehorende pop-up-expositie. Daarin tonen koeienliefhebbers (delen van) hun verzamelingen koeienbeeldjes. In Woerden kan je er de komende tijd niet omheen: de stad houdt van koeien, koeien en nog eens koeien.
GeKOEsterd – koeien in de kunst en op de koeiemart, t/m 15 mei in Stadsmuseum Woerden (de gratis toegankelijke pop-up-expositie aan de Rijnstraat 35-37 in Woerden duurt t/m 27 maart)
Waardering: @@@@@@@@@@
