0
0
Recensie
De Frans-Nederlandse actrice Sarah Bernhardt was van grote invloed op de carrière van kunstenaar Alphonse Mucha. Een poster die hij in 1894 voor haar maakte, zette hem in één klap op de Parijse kunstkaart. Vele jaren later kreeg hij een eigen museum in Praag en exposeren andere musea zijn werk ook graag, zoals nu Kunstmuseum Den Haag.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
We schrijven de dag na Kerst 1894: alleen Alphonse Mucha is nog aan het werk bij Lemercier, een van de grootste en bekendste drukkerijen van Parijs. Terwijl hij drukproeven corrigeert voor een vriend komt er plots een spoedklus binnen: de beroemde actrice Sarah Bernhardt (1844-1923) heeft een nieuw affiche nodig voor de honderdste uitvoering van het toneelstuk Gismonda. Het moet binnen een week af zijn, want zij wil dat de poster nog vóór Nieuwjaarsdag op de boulevards hangt.
Soms moet je geluk hebben in het leven en dat had Mucha deze dag. Alle vaste ontwerpers van Lemercier waren vrij tijdens de feestdagen, waardoor de opdracht op zijn bordje terechtkwam. Het affiche dat hij voor Gismonda ontwierp, deed Parijs op haar grondvesten schudden. Mucha’s krachtige compositie met de levensgrote Bernhardt als bijna goddelijke verschijning, compleet met aureool, maakte diepe indruk. Het affiche was zó populair dat mensen hem van de zuilen aftrokken en mee naar huis namen.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
De in Moravië (in het huidige Tsjechië) geboren Alphonse Mucha (1860-1939) kwam via Wenen en München in 1887 terecht in Parijs, waar het op kunstgebied allemaal gebeurde. Dankzij een maandelijkse toelage van een geldschieter, kon hij zich in de Franse hoofdstad verder ontplooien. Parijs, met al haar kunstacademies, galeries en musea, was het centrum van de West-Europese kunst en op dat moment dus dé plaats voor een jonge kunstenaar.
Omdat hij als schilder tijdens zijn eerste Parijse jaren weinig succes had, werkte hij als illustrator. Toen Sarah Bernhardt op zijn pad kwam, veranderde alles. De poster die hij voor haar maakte, viel zo bij haar in de smaak dat ze hem een samenwerkingscontract aanbood. Zijn affiche voor Gismonda opende ook andere deuren. Mucha mocht voor anderen onder meer affiches, verpakkingen, boekomslagen en juwelen ontwerpen.
Dankzij die ene opdracht van Sarah Bernhardt groeide Mucha uit van een onbekende kunstenaar tot een van de beste affichemakers. Zijn reclameposters – voor onder meer bier en fietsen – zijn fabelachtige kunstwerken. Het succes bood hem ook de mogelijkheid vrij werk te maken, zoals de oogstrelende vierdelige serie Les Saisons (de seizoenen), met wonderschone dames die de jaargetijden symboliseren.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
In 1899 was Mucha een dusdanig gevestigde naam dat hij het verzoek kreeg het paviljoen van Bosnië en Herzegovina voor de Wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs te ontwerpen. Die opdracht bleek uiteindelijk een keerpunt. Ter voorbereiding reisde hij door de Balkan. Daar werd hij geconfronteerd met de onderdrukking van het Slavische volk – zijn volk – door zijn opdrachtgever, Oostenrijk-Hongarije. Onder meer Bosnië en Herzegovina en Mucha’s Moravië behoorden tot dat grote rijk.
Tijdens zijn reis door de Balkan besloot Mucha zich volledig in te zetten voor zijn vaderland. Hij ontwikkelde een plan voor het Slavisch Epos, een serie van twintig monumentale schilderijen die samen de geschiedenis van het Tsjechische en Slavische volk uitbeelden. Het zou nog tot 1912 duren voordat hij zijn Slavisch Epos ook echt kon maken, dankzij financiële steun van de Amerikaan Charles Crane.
Werken uit deze serie maken geen deel uit van de tentoonstelling, simpelweg omdat ze veel te groot zijn; de kleinste schilderijen meten ruim 4 meter. Wel zijn er andere, kleinere, creaties met een nationalistisch karakter te zien, zoals Lied van Bohemen en Loterij van de Unie van Zuidwest Moravië.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Hoewel Alphonse Mucha in zijn latere leven voornamelijk ietwat nationalistisch werk maakte, is hij toch vooral bekend om zijn afbeeldingen van gestileerde, sierlijke vrouwen, niet zelden omgeven door kleurrijke bloemen. Zijn karakteristieke stijl is inmiddels synoniem voor wat in Frankrijk art nouveau heet, in Duitstalige gebieden Jugendstil en in Nederland slaoliestijl. Mucha heeft de verwantschap met deze internationale, sierlijke stroming altijd tegengesproken, maar zijn uit de natuur gegrepen vormentaal is toch echt op en top art nouveau.
Kunstmuseum Den Haag behandelt daarom niet alleen het werk van Mucha in het bijzonder, maar ook art nouveau in het algemeen. De uiterst sfeervol vormgegeven tentoonstelling neemt ons mee naar het bruisende Parijs van het fin de siècle. Waar Parijzenaren in hun fraaie kostuums langs de boulevards flaneren, waar ze op elke hoek van de straat de posters van Mucha tegenkwamen. En waar ze in luxueuze warenhuizen kleurrijk art nouveau-glas van Émile Gallé en Moser & Sohne konden kopen. En we gaan ook nog even naar de jaren zestig, toen Mucha’s werk ideaal bleek voor de flowerpower.
Alphonse Mucha – Art Nouveau in Parijs, t/m 3 juli in Kunstmuseum Den Haag
Waardering: @@@@@@@@@@
