0
0
Recensie
Mooie dames in kleurrijke kimono’s en gevaarlijk ogende samoerai; denkend aan Japanse prentkunst zie je die wellicht voor je. De tentoonstelling Sōsaku hanga in Japanmuseum SieboldHuis laat zien dat Japans grafiek veel meer variatie kent, zowel in onderwerpen als stijlen.
Typisch Japans is ukiyo-e, een vorm van houtsnede, die al sinds de zeventiende eeuw wordt beoefend. Oorspronkelijk werkten meerdere ambachtslieden in opdracht van een uitgever. Die bepaalde het onderwerp of thema van de prent, de kunstenaar maakte het ontwerp, de bloksnijder sneed het ontwerp uit het houtblok en de drukker maakte de afdruk op papier. In 1904 besloot Yamamoto Kanae (1882-1946) het echter heel anders aan te pakken. Als eerste in Japan maakte hij een houtsnede geheel zelf: van ontwerp tot druk. Hij beschouwde de Japanse houtsnede als meer dan een vorm van reproductie en zag de prent als kunst. Hij stond hiermee aan de wieg van de creatieve prentkunst ofwel sōsaku hanga.
Yamamoto’s visie sprak de jongere generatie kunstenaars aan. Ook zij wilden zelf het onderwerp en de stijl kunnen bepalen. Het was voor veel van deze sōsaku hanga-kunstenaars belangrijk om zelf een prent te ontwerpen én te produceren én uit te geven. Ze experimenteerden met drukmaterialen, lieten het traditionele negentiende-eeuwse prentformaat geheel los en combineerden technieken van houtsneden en lithografie.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Met de komst van sōsaku hanga deed ook het moderne leven zijn intrede in de Japanse kunst. Klassieke thema’s bleven – kunstenaars beeldden nog steeds vrouwen en meisjes in kimono af – maar moderne en westerse invloeden deden zich meer en meer gelden. Nakagawa Isaku (1899-2000) portretteerde bijvoorbeeld een jonge vrouw in westerse kleding die aan het biljarten is. En Kawanishi Hide (1894-1965) tekende twee meisjes in een schiettent.
Ook opvallend in de tentoonstelling – voor mij tenminste – is de aanwezigheid van prenten die sterk doen denken aan de klare lijn, de tekenstijl die beroemd werd dankzij Hergé, de geestelijk vader van Kuifje. De voorstelling De straat Nakadōri in Marunouchi van Suwa Kanenori (1897-1932) zou niet misstaan in een avontuur van de gekuifde razende reporter. Deze prent komt uit 1929 en Kuifje ging in datzelfde jaar van start. Vond Hergé voor zijn klare lijn-stijl inspiratie bij Japanse collega’s? Het is niet uit te sluiten.
Feit is dat ook Japanse kunstenaars al vroeg op klare lijn-achtige wijze tekenden. Alleen al door dit soort nieuwe inzichten is de tentoonstelling in het SieboldHuis meer dan de moeite waard.
Sōsaku hanga. Creatieve prentkunst uit Japan, t/m 29 mei in Japanmuseum SieboldHuis, Leiden
Waardering: @@@@@@@@@@
