0
0
Recensie
De stad Utrecht viert dit jaar haar negenhonderdste verjaardag. Ze voelt zich duidelijk jong van geest, want in werkelijkheid is de door de Romeinen gestichte plaats hard op weg de tweeduizend aan te tikken. Bij de grootschalige viering draait het dan ook eigenlijk om het bestaan als stad; negenhonderd jaar geleden, op 2 juni 1122, gaf keizer Hendrik V de plaats stadsrechten. In een grote tentoonstelling vertelt het Centraal Museum wat de inwoners sindsdien zoal deden om gezond en fit te blijven.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Leest u de site graag en heeft u wel een zakcentje over voor een arme schrijver? Klik dan op de knop ‘doneren’.
Utrecht was de eerste grote stad in Nederland en gold lange tijd als voorloper wat betreft stedelijk leven, architectuur en stedenbouw. De tentoonstelling De gezonde stad. Kunst van het overleven door de eeuwen heen laat zien wat Utrechters de afgelopen eeuwen hebben gedaan om hun stad leefbaar te maken en te houden. Het streven naar een gezond leven blijkt van alle tijden.
Het verhaal van De gezonde stad begint al rond het jaar 400, toen Utrecht niet veel meer dan een dorp was. Uit archeologische vondsten als waterputten en verzorgingsproducten blijkt dat Utrechters destijds al bezig waren met gezondheid. Mensen waren relatief lang in die periode: 1,74 meter was de gemiddelde lengte. Die grootte was een teken van gezondheid. Nederlanders en dus ook Utrechters geloofden in de middeleeuwen in een goede balans van voeding, beweging en rust om gezond te blijven.
Uiteenlopende schilderijen illustreren dit hoofdstuk, zoals Een moeder die het haar van haar kind reinigt van Pieter de Hooch uit 1660. En de voorstelling Een moeder met haar kind van Louis Bernard Coclers uit 1794, waarin een moeder een maaltijd van brood, boter en kaas nuttigt. Haar kind kijkt nieuwsgierig naar wat ze drinkt.
Jan Steen nam daarentegen de toenmalige artsen en patiënten graag op de hak, zo blijkt uit schilderijen als Het snijden van de kei (1675) en De tandentrekker (1651). Op stadsgezichten van Joost Cornelisz Droochsloot, Pieter Saenredam en Isaac Ouwater vallen de lege, opgeruimde straten op. Ook opvallend is de aanwezigheid van verschillende voorstellingen van Maria en kindeke Jezus. Ik wist niet dat ze ooit in Utrecht woonden?
Na 1500 nam de gemiddelde gezondheid steeds verder af, mede doordat de sociale ongelijkheid in de stad steeds groter werd. Een zaal over de vroege negentiende eeuw, met daarin een grote, zwarte lijkkoets schetst dan ook een veel grimmiger beeld. Dit was de tijd waarin nieuwe ziektes als cholera veel slachtoffers eisten. Maar gelukkig braken er ook weer betere tijden aan.
Aan de hand van onder meer kunst en archeologische vondsten neemt het Centraal Museum de bezoeker in deze leerzame en sfeervolle tentoonstelling mee door de geschiedenis van de Domstad en ook andere steden. Ze geeft soms verrassende inzichten in het leven van vroegere Utrechters. Tegenwoordig wordt vaak gedacht dat mensen in de zestiende en zeventiende eeuw niet heel fris roken. De expositie leer echter dat er ook toen al aandacht was voor persoonlijke verzorging. In het zestiende-eeuwse boek Tregement der Ghesontheyt bijvoorbeeld, stond dat het belangrijk was om regelmatig een bad te nemen.
Maar hoe rook het er dan? Ook dat is te ontdekken in de expositie. Op drie plekken staan geurflesjes met een verstuiverbal. Knijp daarin en snuif vervolgens de geuren van vervlogen tijden op. Soms is dat toch wel even schrikken. In de balletjes knijpen mag dus echt, ook al bleek een suppoost daar tijdens mijn bezoek nog niet van op de hoogte. Het scheelde heel weinig of ik was besmeurd met pek en veren over de stadsgrens gebonjourd.
De gezonde stad. Kunst van het overleven door de eeuwen heen, t/m 11 september in het Centraal Museum, Utrecht
Waardering: @@@@@@@@@@
