1
0
Recensie
Kunstenaar Jitske Schols is gefascineerd door de levens van vrouwen uit het verleden. Hun verhalen zijn vaak in de vergetelheid geraakt, vindt ze. Want nog steeds wordt de geschiedenis vooral verteld aan de hand van de belevenissen van mannen. In haar solotentoonstelling Madamadam in Stadsmuseum Harderwijk zet ze via schilderijen drie bijzondere vrouwen in de schijnwerpers.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Schols’ fascinatie voor vergeten vrouwenverhalen ontstond toen ze in een boek over de ontstaansgeschiedenis van de literaire beweging de Tachtigers kennismaakte met Anna Witsen (1855-1889). Zij woonde op de Ewijckshoeve bij Lage Vuursche, het landgoed waar Jitske Schols meer dan een eeuw later opgroeide. Terwijl Anna’s broer Willem Witsen zich als kunstenaar ontplooide en op Ewijckshoeve een kring van kunstenaars, schrijvers en musici om zich heen verzamelde, mocht Anna háár droom om professioneel sopraanzangeres te worden niet verwezenlijken. Depressies en een onbeantwoorde liefde dreven haar uiteindelijk tot een zelfverkozen dood. Op 5 maart 1889 verdronk ze zichzelf in de vijver van het landgoed.
Jitske Schols (1969) vroeg zich af hoe het kon dat dat iemand zó ongelukkig was geweest op de plek waar zij zelf zo’n fijne tijd had doorgebracht. Haar belangstelling voor het tragische leven van Anna Witsen resulteerde in het foto-essay Songs for soprano. Het verhaal van Anna Witsen zette haar op het spoor van andere vrouwen. De kunstenaar, die haar carrière begon als portretfotograaf, werkte deze vrouwenverhalen aanvankelijk uit in fotoseries. In 2020 ruilde ze de camera in voor de schilderskwast en sindsdien schildert ze de verhalen.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Madamadam bestaat uit drie series schilderijen over evenzoveel vrouwen uit het verleden. De tentoonstelling trapt af met As it goes, waarin Schol het leven van haar eigen overgrootmoeder Elsa behandelt. Als zeventienjarige kwam de geboren Zweedse terecht in Nederland, waar ze trouwde met een tien jaar oudere man. In 1924 verhuisde het echtpaar naar het al eerder genoemde landgoed Ewijckshoeve kocht, dat haar man in dat jaar kocht.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog liet Elsa onder anderen Britse parachutisten onderduiken op het landgoed. Een gewaagd besluit, want de Duitsers hadden een deel van het landgoed in beslag genomen. Voor haar rol tijdens de bezetting ontving ze na de oorlog een oorkonde van de Amerikaanse president Eisenhower.
De serie Maestro is gebaseerd op het leven van Frieda Belinfante (1904-1995), de eerste vrouwelijke dirigent van Nederland. Hoewel ze als vrouw in de muziekwereld veel weerstand ondervond, maakte ze wel de weg vrij voor andere vrouwelijke dirigenten. Als dochter van een Joodse man kreeg ze in de Tweede Wereldoorlog uiteraard ook veel tegenslagen te verwerken.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Never No tenslotte, gaat over uitgeefster Caresse Crosby, geboren als Mary Phelps Jacob (1892-1970). Het leven van de telg uit een rijk gezin in Boston verliep bepaald niet zoals van haar werd verwacht. Na de scheiding van haar eerste echtgenoot vertrok ze met haar minnaar naar Parijs, waar ze haar naam veranderde in Caresse. Samen met haar tweede echtgenoot Harry Crosby richtte ze er de uitgeverij Black Sun Press op. Deze gaf vroege werken uit van auteurs die wereldberoemd zouden worden, onder wie Ernest Hemingway. Crosby geldt ook als de uitvindster van de moderne beha.
Schols ‘vertelt’ de verhalen van deze drie bijzondere vrouwen in een opvallende naïeve, tweedimensionale en hoekige stijl. Ze ogen daardoor ietwat cartoonesk, wat uitstekend past bij het verhalende karakter van de schilderijen. Met de aantrekkelijke luchtige werken slaagt ze er moeiteloos in de aandacht te vestigen op de ‘vergeten’ dames. De begeleidende teksten op ‘schoolschriftpagina’s’ maken de geschiedenislessen compleet.
Madamadam – Jitske Schols, t/m 9 januari 2023 in Stadsmuseum Harderwijk
Waardering: @@@@@@@@@@
