0
0
Recensie
De steenrijke Amerikaanse zakenman Henry Clay Frick (1849-1919) was een groot kunstliefhebber en -verzamelaar. Hij kocht werken van Europese kunstenaars, onder wie Nederlandse oude meesters. In de expositie Manhattan Masters toont het Mauritshuis een kleine selectie. De schilderijen waren sinds de aankoop door Frick nooit meer in ons land te zien. Tot nu dan.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Dankzij zijn steenkolen- en staalbedrijf kon Frick zich al op zijn dertigste miljonair noemen. Zijn fortuin bleef doorgroeien, wat hem de mogelijkheid bood veel oude Europese kunst te kopen. Omstreeks 1914 bracht hij zijn inmiddels flink uitgebreide collectie onder in zijn nieuwe New Yorkse villa. In zijn testament liet hij opnemen dat het woonhuis, inclusief verzameling, een voor iedereen toegankelijk museum moest worden. In december 1935 opende dat museum, onder de naam The Frick Collection, dat inmiddels geldt dat als een van de mooiste musea ter wereld. De gevarieerde verzameling kwam tot stand tijdens de zogenaamde Gilded Age. In dit ‘vergulde’ tijdperk, tussen grofweg 1870 en 1914, kochten puissant rijke Amerikanen uiteenlopende kunstschatten uit Europa.
Begin 2015 liet het Mauritshuis het publiek al eens kennismaken met het museum, in de vorm van een succesvolle tentoonstelling met daarin 36 kunstwerken. Die presentatie was bijzonder, omdat het Amerikaanse museum niet eerder een expositie in een andere instelling had gepresenteerd. Het Haagse museum kreeg de primeur omdat het twee jaar eerder topstukken had uitgeleend aan The Frick Collection. Die zorgden daar voor een bezoekersrecord: in drie maanden tijd kreeg het Amerikaanse museum meer mensen over de vloer dan normaal in een heel jaar.
Ruim zeven jaar later is The Frick Collection terug in Den Haag, ditmaal met uitsluitend Nederlandse topstukken uit de zeventiende eeuw. Destijds waren dit geliefde verzamelobjecten bij Amerikaanse verzamelaars. Frick wist topstukken van onder anderen Rembrandt, Vermeer en Hals naar de Verenigde Staten te halen. Deze drie grote meesters zijn ook in de tentoonstelling vertegenwoordigd.
Het absolute topstuk volgens het Mauritshuis is Rembrandts Zelfportret uit 1658, het grootste portret dat de kunstenaar ooit van zichzelf maakte. Twee jaar nadat hij failliet was verklaard, beeldde de zeventiende-eeuwse schilder zichzelf af als een gevierd schilder uit de zestiende eeuw. De goudglanzende stof van Rembrandts cape is niet toevallig gekozen. Rembrandt zal ongetwijfeld in Karel van Manders bekende Schilder-Boeck uit 1604 gelezen hebben hoe beroemde zestiende-eeuwse schilders als Jan Gossaert en Lucas van Leyden, vanwege hun hoge status, gekleed gingen in goudkleurige gewaden.
De man die tegenover Rembrandt hangt, draagt veel minder kleurrijke kleding. Wie de geportretteerde is, weten we niet; het schilderij van Frans Hals heet simpelweg Portret van een man. Hals maakte dit schilderij aan het eind van zijn leven, toen hij achterin de zeventig was. Hij hanteerde een losse en spontane schildertechniek, waardoor het portret een levendig karakter heeft. Hoewel veel minder kleurig dan de ‘gouden’ Rembrandt, springt het doek toch direct in het oog dankzij de brede toetsen witte verf bij het overhemd, de kraag en de manchetten.
De schilderijen voelen zich thuis in het Mauritshuis, want hun makers zijn bijna allemaal al vertegenwoordigd in de eigen collectie. Dankzij de expositie hangen er bijvoorbeeld nu even vier Vermeers in het museum. The Frick Collection voegde tijdelijk het zeer aantrekkelijke Soldaat en lachende vrouw toe. Vermeer plaatste hierin een vrolijke jonge vrouw volop in het licht, zodat de kijker goed kan zien dat zij alleen aandacht heeft voor de soldaat tegenover haar.
Hoewel de tentoonstelling met slechts tien werken nogal aan de kleine kant is, is ze wel degelijk een omweg waard. Na vele jaren zijn de topstukken eindelijk weer even terug in het land waar ze ontstonden. En misschien is dat ook wel voor het laatst, dus bezoek ze vooral nu het nog kan. En sta dan ook zeker stil bij Oude vrouw met bijbel van Carel van der Pluym, wat mij betreft een van de mooiste aanwezige stukken. De naam van deze oude meester had ik zelf nog niet eerder gehoord. De onverwachte kennismaking was een mooie bijkomstigheid in deze kleine, maar toch zeer fijne expositie.
Manhattan Masters, t/m 15 januari 2023 in het Mauritshuis, Den Haag
Waardering: @@@@@@@@@@
