0
0
Recensie
“Hier is weer alles vol sneeuw, en dat op 15 mei. Ik heb er genoeg van.” De Duitse kunstenaar Ernst Ludwig Kirchner (1880-1938) vond het maar wát koud in de Zwitserse Alpen bij Davos. Toch woonde hij er maar liefst twintig jaar. Singer Laren toont een indrukwekkende selectie uit de werken die hij in die periode maakte.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Aanleiding voor de tentoonstelling is de vriendschap tussen Kirchner en Jan Wiegers (1893-1959), van wie het museum werk in de collectie heeft. In 1921 verbleef Wiegers om gezondheidsredenen in Zwitserland. Na zijn behandeling in het Nederlandsch Sanatorium in Davos huurde hij een huisje op dezelfde bergflank als waar Kirchner woonde. Beide kunstenaars ontmoetten elkaar, gingen samenwerken en raakten bevriend.
Zo’n vijf jaar later portretteerden ze elkaar, als werkend schilder in het atelier. De portretten hangen in Laren naast elkaar en laten goed zien hoe Kirchner zijn Nederlandse collega beïnvloedde. Het schilderij van Wiegers lijkt qua stijl en kleurgebruik sterk op dat van de Duitser. De Nederlander introduceerde de veelkleurige expressionistische stijl bij de andere leden van de Groninger kunstenaarsbeweging De Ploeg, waarvan hij medeoprichter was.
Zelf was Kirchner medeoprichter van de Duitse expressionistische kunstenaarsbeweging Brücke. De aangesloten leden werkten in een nieuwe krachtige stijl, rechtstreeks vanuit hun gevoel. Brücke was een groot succes en maakte van Kirchner een beroemd kunstenaar.
In 1914 zette de Eerste Wereldoorlog zijn carrière echter op een laag pitje. Kirchner ging in dienst en raakte getraumatiseerd. In 1917 kwam hij daarom terecht in een sanatorium in Davos. Daarna keerde hij niet terug naar Berlijn, maar vestigde zich permanent in de Zwitserse bergen. Waar hij in harmonie wilde leven met de natuur.
Hij fotografeerde, schilderde en tekende er en maakte er beelden en houtsnedes. Niet zelden met zichzelf als onderwerp. Hij woonde en werkte in de Alpen tot zijn dood in 1938 en bleef er zijn stijl voortdurend ontwikkelen. Halverwege de jaren 20 ontstond bijvoorbeeld zijn zogenaamde Teppichstil (tapijtenstijl). Hij liet zich daarvoor inspireren door geweven tapijten. Van een afstand lijkt Het Sertigdal in de herfst een veelkleurig tapijt, maar toch is het een olieverfschilderij.
Hoezeer Kirchner zijn stijl ontwikkelde, blijkt wel in de laatste expositiezaal, waar enkele late werken hangen. De mensfiguren, omhuld met grote kleurvlakken doen stripachtig aan. De vrouw van het Groot liefdespaar (echtpaar Hembus) deed mij zelfs denken aan Jessica Rabbit uit de deels getekende film Who Framed Roger Rabbit. Het zou mij niet verbazen als de bedenker van dat personage naar deze Kirchner heeft gekeken.
Kirchners late schilderijen wijken sterk af van zijn vroegere werk. Het woord stijlbreuk lijkt hier op zijn plaats. Het past bij de kunstenaar die zich een groot vernieuwer toonde. Zodanig zelfs dat de nazi’s zijn werk niet konden waarderen. Ze bestempelden het in 1936 als entartet (ontaard). Met als gevolg dat ruim 600 van zijn schilderijen uit Duitse musea werden verwijderd. Een deel werd zelfs vernield. Kirchner raakte hierdoor in een grote depressie en maakte in 1938 een eind aan zijn leven.
Zelf vond Kirchner dat hij na zijn veertigste, en dus vanaf 1920, zijn beste werk maakte. Tijdens een bezoek aan de tentoonstelling kan een ieder zelf bepalen of hij of zij het daarmee eens is. Want hoewel het zwaartepunt ligt bij de creaties uit zijn Alpenperiode is er ook vroeg werk te zien. De expositie geeft zo een goed beeld van deze tragische expressieve kunstenaar. Een beeld dat nog completer wordt dankzij de nodige fraaie privéfoto’s. In Singer Laren leert de bezoeker Kirchner goed kennen.
Kirchner. Paradijs in de bergen, t/m 10 april 2016 in Singer Laren
Waardering: @@@@@@@@@@
