0
0
Nieuws
Rijksmuseum Twenthe (RMT) wijdt vanaf 10 september een tentoonstelling aan Gerard de Lairesse (1641-1711). De titel luidt Eindelijk! De Lairesse, want nooit eerder kreeg deze kunstenaar een expositie. En dat is best gek.
Volgens het museum is De Lairesse “misschien wel de meest onderschatte schilder van de Hollandse Gouden Eeuw”. En Gregor J.M. Weber, hoofd beeldende kunst van het Rijksmuseum in Amsterdam vindt hem “de belangrijkste schilder náást Rembrandt”.
De in Luik geboren De Lairesse maakte furore in Amsterdam. Daar verkondigde hij een voor de Hollanders vrijwel onbekend schoonheidsideaal. Net als Rafaël en Poussin streefde hij naar de ideale schoonheid. Wellicht voelde hij die drang omdat aangeboren syfilis zijn eigen gezicht had mismaakt.
Zijn klassieke stijl stond haaks op het realisme van zijn tijdgenoten, zoals Rembrandt, maar viel in goede aarde bij de elite. De Lairesse werd al snel de beroemdste kunstenaar in de machtige koopmansstad.
Op het hoogtepunt van zijn succes werd De Lairesse echter blind, als gevolg van de syfilis. Hij kon niet meer schilderen, maar schreef zijn ideeën over kunst op en publiceerde zijn Groot Schilderboek. Tot ver in de achttiende eeuw bleven zijn schilderkunst en kunstopvatting populair en invloedrijk.
In de negentiende eeuw kwam er een kentering in de waardering. Nationalistische kunstcritici vonden het werk van De Lairesse niet ‘Hollandsch’ genoeg. Hollandse kunst was alledaags en realistisch en het werk van De Lairesse te internationaal en academisch.
Sommigen gebruikte grote woorden om hun afkeer te laten blijken. “In hem huist de ziel van een aterling (onverlaat, red.)”, vond Rijksmuseum-directeur Frederik Schmidt Degener (1881-1941). Volgens zijn collega bij het Mauritshuis, Willem Martin (1876-1954) was het succes van De Lairesse “zonder twijfel de voornaamste aanleiding tot het versnellen van het verval onzer schilderkunst”.
Rijksmuseum Twenthe wil hem ruim drie eeuwen na zijn dood eerherstel geven en toont komend najaar meer dan zestig schilderijen. Letterlijk een topstuk is een plafondschildering van zo’n 5 bij 6 meter uit de collectie van het Amsterdam Museum. De Lairesse schilderde die voor de regentenkamer van het Amsterdamse Leprozenhuis.
De Lairesse maakte wel vaker monumentale stukken. Zoals grisailles van elk bijna drie meter hoog. In het RMT krijgen ze een eigen zaal. De schilderijen in de tentoonstelling komen uit ruim dertig collecties uit binnen- en buitenland. Vele zijn voor het eerst in Nederland te zien.
Eindelijk! De Lairesse, 10 september 2016 t/m 22 januari 2017 in Rijksmuseum Twenthe, Enschede
