0
0
Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem heeft het schilderij Schepen in een storm van Jan Porcellis gekocht. Het is een vroeg en goed bewaard zeegezicht van de kunstenaar, uit diens Haarlemse periode.
De van oorsprong Vlaamse Jan Porcellis (1584-1632) was een van de meest gevierde marineschilders in de zeventiende eeuw. Hij vestigde zich na een paar omzwervingen in 1622 in Haarlem. Daar was hij volgens kunstenaarsbiograaf Arnold Houbraken eerder in de leer geweest bij zeeschilder Hendrik Vroom. Vroom stond bekend om zijn imposante, kleurrijke voorstellingen vol anekdotische details.
Porcellis, daarentegen, introduceerde samenhang. Hij toonde schepen in perspectivisch overtuigende verhouding tot elkaar, vermengde zijn kleuren en sorteerde daarmee een overtuigend ruimtelijk effect. Hij bracht daarmee een omwenteling in het schilderen van zeezichten teweeg.
In subtiele bruin- en grijstinten, van zilverwit tot dreigend donker, wist hij de natuurkrachten weer te geven. Andere zeeschilders volgden. Ondanks Porcellis’ relatief korte verblijf (tot 1624) namen zijn reputatie en faam juist in Haarlem een grote vlucht. Stadshistorieschrijver Samuel Ampzing loofde Porcellis in 1628 als “de grootste constenaer in schepen” van Haarlem. Schilder en schrijver Samuel van Hoogstraten noemde hem in 1678 “dien grooten Raphel [Raphael] in ’t zeeschildren”.
“Deze unieke aanwinst onderstreept het verhaal dat Haarlem aan het begin van de Gouden Eeuw een epicentrum van artistieke vernieuwing was waar grote omwentelingen in de schilderkunst plaatsvonden”, aldus directeur Ann Demeester van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem. Kwalitatief hoogwaardige stukken van Jan Porcellis zijn zeer zeldzaam en komen slechts zelden op de markt. Het museum betaalde 800.000 euro voor het schilderij.
Ondanks Porcellis’ duidelijke link met Haarlem en zijn enorme belang voor de Nederlandse kunst in het algemeen bezat het Frans Hals Museum nog geen enkel werk van zijn hand. In de collectie bevonden zich al wel drie topstukken van Porcellis’ veronderstelde leermeester Hendrick Vroom. Ook andere belangrijke Haarlemse zeeschilders zijn er goed vertegenwoordigd.
De nieuwe aanwinst is een schakel binnen de collectie. Zo is in de marineschilderijen van Allaert van Everdingen (1621-1675) de invloed van Porcellis duidelijk te zien. Van Everdingen bewonderde Porcellis en bezat maar liefst dertien werken van hem.
Van Porcellis hangen nu vijf van de kleine zestig schilderijen in Nederlandse musea. Het Rijksmuseum, Museum Boijmans Van Beuningen, Museum de Lakenhal en het Mauritshuis bezitten allemaal werk uit rond 1630. Schepen in een storm is ongeveer een decennium ouder en is volgens het Frans Hals Museum daarmee “een significant vroeger schakelpunt binnen de Nederlandse schilderkunst”.
