0
0
Recensie
Als een vriendelijke gastheer verwelkomt robot Pepper bezoekers op de tentoonstelling Anima Mundi in het Museum Boijmans van Beuningen. Hoewel zijn gezicht weinig expressie vertoont gaat hij duidelijk een interactie aan met de bezoekers, en reageert hij op hun aanwezigheid. Dit valt duidelijk in de smaak; sommigen kijken gefascineerd toe, terwijl anderen direct enthousiast zwaaien en een reactie proberen uit te lokken. Het is binnen enkele seconden duidelijk wat een van de onderliggende principes van de tentoonstelling is: wij mensen hebben soms niet veel meer nodig dan een bepaalde uiterlijke gelijkenis, een gebaar of menselijke gedraging om een emotionele band te vormen met ‘zielloze’ objecten.
Tekst: Liesbeth Visee
Kunstenaar en gastconservator Hans van der Ham stelde de tentoonstelling samen. Hij bracht daarin objecten samen die in brede zin te maken hebben met het concept bezieling. Uitgangspunt is de eeuwenlange fascinatie van de mens met het concept van de ziel, bijvoorbeeld in zijn kunstmatig gecreëerde evenbeeld. Wat onderscheidt ons van dode materie? En hoe zoeken we met nieuwe technologieën de grenzen op van deze bezieling?
De tentoonstelling beslaat uiteenlopende thema’s, variërend van natuurgodsdiensten tot alchemie, en van robotica tot anatomie. En behelst naast (hedendaagse) kunstwerken ook etnografische objecten, enkele documentaires en een robot. Hoewel deze brede oriëntatie, en met name de toevoeging van de documentaires, de focus van de tentoonstelling soms eerder wetenschappelijk dan kunstzinnig maakt, geven deze toevoegingen wel extra stof tot nadenken, en gaan ze in de meeste gevallen goed samen met de omringende kunstwerken, of leiden daar in ieder geval niet van af.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Opvallend genoeg is het juist een van deze docu-drama’s die me naderhand bijblijft. My Silicone Love van filmmaker Sophie Dros portretteert een hedendaagse Pygmalion. De documentaire volgt Everard, die samenwoont met twaalf levensechte vrouwenpoppen, en ze verzorgt en met ze praat alsof ze echte mensen zijn. Deze fantasiewereld waarin hij dagelijks leeft, staat in scherp contrast met zijn echte leven, waarin hij maar weinig contact heeft met anderen.
Constant ontstaat daardoor bij de kijker de vraag of deze poppen echt een vervanging kunnen zijn voor menselijk contact, hoe echt ze misschien ook lijken. Toch ontstaat er na een tijdje ook een soort gevoel van ontroering als je ziet met hoeveel liefde en aandacht Everard zijn dames verzorgt; die tegenstrijdigheid maakt dat de film blijft fascineren.
MY SILICONE LOVE Trailer from Sophie Dros on Vimeo.
In dezelfde zaal is ook het indrukwekkende filmwerk Matrix Botanica: Biosphere Above Nations van Melanie Bonajo te zien. In die film onderzoekt Bonajo de verbondenheid tussen mens en natuur, en hoe die relatie door de tijd heen veranderd is. Uitgaande van een mix van natuurbewegingen en -religies, maar bijvoorbeeld ook met referenties naar hippiecultuur geeft Matrix Botanica letterlijk een stem aan de natuur, en toont een mogelijke samenleving waarin we ook planten en andere natuurlijke elementen als bezield zouden kunnen zien.
Melanie Bonajo: Matrix Botanica (2013) – trailer from Land Art Flevoland on Vimeo.
De tentoonstelling is niet specifiek op thema geordend; oud en nieuw, kunst en etnografie, robots en natuurreligie, alles loopt in elkaar over. Dit, in combinatie met de korte poëtische zaalteksten, zorgt ervoor dat je als bezoeker de kans krijgt om vrij te associëren in plaats van de directe gedachtegang van de conservator te volgen. Een prettige ervaring, die juist beter doet kijken naar de aanwezige objecten; het vergt immers grondiger kijken en interpreteren om een kunstwerk in de context te kunnen plaatsen dan om het van een bordje te lezen.
Hoewel de sprong tussen onderwerpen soms wat desoriënteert – van oud-Grieks standbeeld naar robotica in dezelfde zaal – maakt het ook dat je aandachtig gaat kijken naar de onderlinge verbanden. Een tentoonstelling die aan het denken zet over de toekomst van ‘bezieling’, met name over de vraag hoe wij steeds intelligentere robots en machines in de nabije toekomst zullen gaan behandelen.
Anima Mundi, t/m 23 september in Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam
Waardering: @@@@@@@@@@
