0
0
Recensie
Een Volkswagen Kever is een van de eerste dingen die je ziet in Design Museum Den Bosch. We realiseren het ons niet altijd, maar deze iconische auto is gemaakt in opdracht van Adolf Hitler. Daarmee is het voertuig een van de bekendste voorbeelden van nazi-design. In een omstreden tentoonstelling toont het museum er nog veel meer.
Tekst: Evert-Jan Pol
Nog voor de opening kreeg de expositie veel kritiek: ze zou nazikunst verheerlijken. Na een bezoek aan Design van het Derde Rijk rest er maar één conclusie: dat is niet het geval. Begeleidende informatie – via de gratis audiotour en teksten op zaal – plaatsen de getoonde stukken in de juiste context. Samen schetsen ze een goed beeld van de afschuwelijkste periode uit de recente geschiedenis.
Design Museum Den Bosch besteedt aandacht aan dit onderwerp omdat het alle kanten van vormgeving wil belichten, dus ook de kwade. En daar heeft het museum een goed punt. Alle door mensen gemaakte voorwerpen zijn voorbeelden van design, maar de gebruiker zet ze niet altijd voor even goede doelen in. En daar mag een museum best bij stil staan. Sterker nog: dat moet!
En zoals gezegd vertelt het in de tentoonstelling een verhaal, over een kwaadaardige ideologie. Dat kan op verschillende manieren en dit museum gebruikt design als origineel uitgangspunt. De expositie begint met een heldere tijdlijn van Hitlers politieke partij, de NSDAP, en een korte film over de opkomst van het nazisme. Let op: je moet daarvoor eerst helemaal naar boven, naar de tweede verdieping. Het vervolg van de tentoonstelling is op de eerste. Het was logischer geweest om die volgorde om te draaien, maar de omvang van de bovenste zaal liet dat wellicht niet toe.
De hoofdzaal is gevuld met uiteenlopende voorwerpen, zoals architectuurelementen en meubels, die laten zien hoe de nazi’s teruggrepen op de classicistische vormgeving als machtsvertoon en symbool voor een nieuwe Duitse cultuur. Tijdschriften geven een beeld van het ver doorgevoerde doelgroepenbeleid van de nazi’s. Iedereen werd aangesproken op een toon die bij hen paste; van moeders tot soldaten en van jonge meisjes tot internationale bezoekers.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Ook tijdens verkiezingen wisten de nazi’s hoe ze de aandacht van mensen konden pakken. Op een verkiezingsaffiche uit 1932 is het gezicht van Adolf Hitler afgebeeld met daaronder zijn achternaam in moderne letters. De poster was bewust sober ontworpen, om op te vallen tussen andere drukke en kleurrijke affiches.
Andere posters werden eveneens zorgvuldig ontworpen. Illustrator Ludwig Hohlwein kreeg de opdracht affiches te ontwerpen ter promotie van de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Een van de posters is ruim tachtig jaar later nog steeds een krachtig beeld. De gouden atleet contrasteert sterk met de zwarte paarden en ruiter op de voorgrond. Het is volkomen te begrijpen dat de afbeelding mensen aansprak.
Dergelijke affiches en ook covers van tijdschriften zorgden er mede voor dat de partij van Hitler uiteindelijk de macht kon grijpen. Een foto zegt meer dan duizend woorden, luidt een bekend gezegde. En dat geldt ook voor andere afbeeldingen. Wie de aandacht kan trekken met een sterke illustratie heeft het halve werk al gedaan. En de nazi’s bleken daar meesters in.
Design van het Derde Rijk is geen ‘gewone’ tentoonstelling. Ik vroeg mij dikwijls af of ik de getoonde voorwerpen wel mooi mag vinden. Ze komen immers uit de koker van een stel waanzinnigen. Dat die gedachtes in mij opkomen is een een pluspunt. De expositie zet mensen aan het denken en laat hen stilstaan bij gebeurtenissen die nimmer meer mogen plaatsvinden.
Design van het Derde Rijk, t/m 1 maart 2020 in Design Museum Den Bosch
Waardering: @@@@@@@@@@
