0
0
Recensie
Nederland veranderde eind negentiende eeuw in ras tempo. Snelle industrialisatie bracht welvaart en deed de steden explosief groeien. Veel kunstenaars kozen in hun werk juist voor verstilling, blijkt uit de tentoonstelling Spiegel van de ziel in Singer Laren.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Een aantal kunstenaars keek voorbij de moderne verworvenheden. Als reactie op de oppervlakkigheid van het moderne leven en de materiële welvaart richtten ze zich op de intimiteit van het dagelijks leven. Ze wilden het innerlijk van de mens verbeelden en waren op zoek naar spiritualiteit en bezinning. Kunst moest een spiegel van de ziel zijn. De in de expositie aanwezig schilderijen vertonen geen spoor van de nieuwe moderne tijd. Wel tonen ze hoe de schilders hun ideale wereld voor zich zagen.
In menig schilderij is er ogenschijnlijk geen vuiltje aan de lucht. Het leven kabbelt voort; de vernieuwingen zijn in geen velden of wegen te bekennen. Zo lijkt het titelpersonage uit Aaltje en de geit geen enkele zorgen te hebben. Liggend in het gras blaast het jonge meisje een uitgebloeide paardenbloem uit, onder het toeziend oog van een witte geit. Jac. van Looy schilderde deze lieflijke voorstelling rond 1897.
Wel net zo onschuldig is Ferdinand Hart Nibbrigs Twee kinderen onder een appelboom uit omstreeks 1905. De aangeharkte tuin ziet er piekfijn uit en ook de gesnoeide boom oogt perfect. Een meisje plukt een appel en geeft die aan haar jongere zusje. Zusterliefde in een prachtige omgeving; idyllischer dan dit wordt het bijna niet.
De twee genoemde voorstellingen zijn voorbeelden van een besloten landschap. Jonge schilders verkozen dat boven het weidse polderlandschap van de Haagse School. De tuin was een geliefd onderwerp. Deze biedt beschutting of troost, maar roept ook herinneringen op aan vroeger.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Verstilde kunst, zo zou je de schilderijen in de tentoonstelling kunnen omschrijven. Er gaat heel veel rust uit van de werken. Zo zijn er van Jan Toorop twee portretten te zien van lezende mensen (Portret van Aegidius Timmerman en Portret van Marie Jeannette de Lange). Uitgang van de Oude St. Janskerk op de Brink te Laren van Gijs Bosch Reitz toont kerkgangers die na de dienst weer huiswaarts keren. Ze lijken in gedachten verzonken. Vergelijkbaar is Veldprediking van Richard Roland Holst, waarop een groep mensen luistert naar een preek in de openlucht. Ook hier lijkt de tijd even stil te staan.
De schilderijen lijken ook een rustgevend effect op de bezoekers te hebben. Menigeen neemt plaats op een van de banken en blijft daar gerust een tijdje zitten. Ook Marijke Helwegen, normaal toch een vrij aanwezige persoonlijkheid, lijkt de wereld om zich heen te zijn vergeten terwijl ze minutenlang geniet van Jan Toorops Trio Fleuri. Een bezoek aan de tentoonstelling is een goed idee voor een ieder die de hectiek van het dagelijkse leven even wil vergeten. Ga naar Singer Laren en ontspan.
Spiegel van de Ziel. Toorop tot Mondriaan, t/m 10 mei in Singer Laren
Waardering: @@@@@@@@@@
