1
0
Recensie
Ooit was Harmen Meurs een klinkende naam in de kunstwereld, maar dat was toen. Tegenwoordig kent het grote publiek hem niet meer. Onterecht, vindt Stadsmuseum Harderwijk. Met een grote tentoonstelling wil het de ‘vergeten’ kunstenaar weer op de kaart zetten.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
In de eerste helft van de vorige eeuw was Harmen Meurs (1891-1964) een gerenommeerd kunstenaar. Als tentoonstellingsmaker en voorzitter van de vooruitstrevende kunstenaarsvereniging De Onafhankelijken was hij een invloedrijke spil in de Nederlandse kunstwereld.
Zijn hoogtijdagen kende hij in de jaren 20 en 30, toen hij deel uitmaakte van de bruisende artistieke scene van Amsterdam. In 1929 organiseerde hij de tentoonstelling Neue Sachlichkeit in het Stedelijk Museum en introduceerde daarmee deze moderne stroming in Nederland. De Nieuwe Zakelijkheid was een tegenreactie op het emotievolle expressionisme en was juist koel en zakelijk van toon. Meurs’ eigen schilderijen in deze stijl behoren tot de hoogtepunten in zijn oeuvre. Portret van Wiep Havermans uit 1927, te zien in in de tentoonstelling, is daar een goed voorbeeld van.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Een kleine tien jaar eerder was hij nog op zoek naar zijn eigen stijl. Portret van een jonge vrouw uit 1918 doet sterk denken aan het luministische werk van Jan Sluijters. Achter de dame prijkt een schilderij van een molen, zo één die Piet Mondriaan in zijn figuratieve periode ook schilderde. Deze combinatie doet vermoeden dat Meurs zich liet inspireren door zijn twee illustere tijdgenoten.
Ook in andere schilderijen zijn invloeden van collega’s te bespeuren. De voorstelling Eeuwenoudenolijfboom op dorpsplein in Tour uit 1934 doet mij denken aan Vincent van Gogh. En Wachtend op de kooi (1936) en Boerenfamilie uit Speuld aan tafel (1951) roepen eveneens herinneringen op aan het oeuvre aan die beroemde kunstenaar.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Harmen Meurs was een sociaal-betrokken en politiek linksgeoriënteerde kunstenaar. Hij was begaan met het lot van boeren en arbeiders, die vaak de hoofdrol spelen in zijn werk. In zijn kunst reageerde hij met hart en ziel en vaak bijzonder uitgesproken op de maatschappelijke situatie van zijn tijd, zoals de groeiende armoede en werkloosheid en ook de opkomst van het fascisme en nazisme. Uit angst voor vervolging heeft Meurs in 1940 de meeste van zijn antifascistische protestschilderijen vernietigd.
Het schilderij Protest tegen nazi-terreur uit 1936 bleef wel bewaard en is te zien in de tentoonstelling. De aangrijpende voorstelling van een onthoofde man is geen prettig gezicht. Wellicht gaat het hier om Marinus van der Lubbe, de Nederlander die ter dood werd veroordeeld omdat hij de Reichstag (het Duitse parlementsgebouw) in Berlijn in brand zou hebben gestoken.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Het contrast met het aandoenlijke doek De speelkameraadjes uit 1928 kan niet groter zijn. Dit toont een hondje dat speelt met een knuffelhond. Met deze voorstelling verwees Meurs naar de Amerikaanse danseres en actrice Louise Brooks, die in de jaren 20 en 30 furore maakte. Van haar is een foto bekend waarop ze met twee speelgoedhondjes poseert. De hondjes – waarvan één nu van vlees en bloed – spelen op Meurs’ versie de hoofdrol. Dit schilderij laat goed zien dat de kunstenaar zijn inspiratie overal vandaan kon halen.
Na de oorlog haalde Meurs die vooral dicht bij huis: de Veluwse boerenbevolking werd zijn voornaamste onderwerp. Hij was inmiddels van Amsterdam verhuisd naar het dorpje Speuld, vlakbij Harderwijk. Hij kreeg echter nog maar weinig erkenning. Zijn realistische werk sloot namelijk niet aan bij de naoorlogse voorliefde voor abstracte kunst. Met de gevarieerde overzichtstentoonstelling laat Stadsmuseum Harderwijk zien dat het werk van de ‘vergeten’ Harmen Meurs toch nog steeds de moeite waard is.
Met hart en ziel. Harmen Meurs, t/m 3 juli in Stadsmuseum Harderwijk
Waardering: @@@@@@@@@@
