0
0
Recensie
Inspiratie voor een kunstenaar kan overal opduiken en alle gedaantes aannemen. Of het nu gaat om liefde voor de natuur, liefde, verdriet of angst voor oorlogsdreiging; een schilder, tekenaar of beeldhouwer kan dat gevoel probleemloos omzetten in prachtige kunst. Singer Laren laat dit zien in de fijne collectietentoonstelling Het gevoel van Singer.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Verspreid over zes zalen presenteert Singer Laren het beste uit de museumcollectie aan de hand van het thema gevoel. In elke zaal staat één gevoel centraal: Natuur; Melancholie; Uitbundigheid; Angst; Intimiteit en Hoop, uitgebeeld door kunstenaars als Max Beckmann, Leo Gestel, Anton Mauve, Jan Sluijters, Jan Toorop en Auguste Rodin.
Het overzicht begint met het verlangen naar de stilte van de natuur. Een reeks landschappen in uiteenlopende stijlen en sferen geeft uitdrukking aan de individuele natuurbeleving van de kunstenaars. Vanaf omstreeks 1850 trokken kunstenaars er massaal op uit om buiten te werken. De een schilderde het landschap zoals hij – het waren voornamelijk mannen – het voor zich zag (Zoutelande van Ferdinand Hart Nibbrig) en de ander maakte meer een symbolische impressie van diens gevoel (De Zaaister van Herman Gouwe).
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
In deze zaal met geschilderde landschappen verwacht je niet direct een beeldhouwwerk aan te treffen, maar toch is er één aanwezig: Korenbindster van Charles van Wijk. Zoals de titel al aangeeft stelt het een boerin voor die koren bindt. Het veld moet je er zelf bij bedenken. Dit ene beeld tussen verder alleen maar schilderijen voegt wat spanning toe aan deze zaal.
Het tweede gevoel dat aan de orde komt, is melancholie. De Denker van Rodin, waarschijnlijk het bekendste kunstwerk in de collectie van Singer, verbeeldt dit nog wel het best. Zittend op zijn sokkel lijkt hij zijn leven te overpeinzen. De anonieme volledig in het wit geklede dame in dezelfde zaal oogt wel net zo weemoedig. In haar blik zit een soort triestheid gevangen, misschien zelfs wel verslagenheid. Wat is haar toch overkomen?
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Het had weinig gescheeld of dit werk van James Abbott McNeill Whistler had geen deel uitgemaakt van de tentoonstelling. Jarenlang was het verstop in het depot, afgeschreven als een Whistler. Directeur Jan Rudolph de Lorm trof het daar aan en liet het onderzoeken. Dat onderzoek wees in 2015 uit dat de Amerikaanse kunstenaar wel degelijk de maker was.
De ingetogen vrouw staat in sterk contrast met de uitbundige vrolijke mensen in de volgende zaal. Het absolute hoogtepunt hier is de studie voor Bal Tabarin van Jan Sluijters. Tijdens zijn verblijf in het bruisende Parijs in 1906 raakte de Nederlandse kunstenaar onder de indruk van een nieuwe uitvinding: elektrische verlichting.
Een van de plekken waar hij inspiratie vond, was de in 1904 geopende In nachtclub Bal Tabarin in de kunstenaarswijk Montmartre trof hij dansende Parijzenaars aan die zich – misschien na een drukke werkweek – lieten gaan op de dansvloer, beschenen door de elektrische zonnestralen. Op zowel het uiteindelijke schilderij (uit de collectie van het Stedelijk Museum) als op de hier aanwezige studie schetst Sluijters op magnifieke wijze de euforie van de dansende nachtclubbezoekers.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
De sfeer in de volgende zaal is juist bedompt. Daar wandelen we namelijk de oorlog in, met werken die in deze tijd een extra beladen lading krijgen. Heel treffend is Quirijn van Tiels doek Oorlogsdreiging, dat ook helemaal op zijn plek is in de presentatie. Expressionist Quirijn van Tiel schilderde namelijk niet wat hij zag, maar wat hij voelde, en dat deed hij meesterlijk. Als toeschouwer voel je de dreiging die hij voelde. De oranje lucht symboliseert feilloos wat er aan de hand is: de wereld staat in brand.
In de voorlaatste zaal is er alle ruimte voor intimiteit. Hier hangen intieme en sensuele voorstellingen van onder anderen Aat Veldhoen en Eddy de Roos. Laatstgenoemde weet met vereenvoudigde figuren intimiteit zeer krachtig vorm te geven.
De expositie sluit af met Hoop, een thema waarvan de samenstellers de toepasselijkheid waarschijnlijk niet hadden kunnen vermoede. Echter is deze zaal qua invulling wat mij betreft de minst geslaagde. Er spreekt naar mijn bescheiden mening niet echt veel hoop uit de getoonde werken, terwijl we dat nu juist goed kunnen gebruiken.
Het gevoel van Singer, t/m 8 mei in Singer Laren, Laren (NH)
Waardering: @@@@@@@@@@
