2
0
Recensie
Jean-Michel Basquiat, de naam kende ik uiteraard al, maar tot mijn bezoek aan Wenen had ik nog nooit werk van hem in het echt gezien. In de Oostenrijkse hoofdstad werd dat hiaat ruimschoots goedgemaakt. Het Albertina aldaar, toepasselijk gelegen aan de Albertinaplatz, wijdt momenteel een grote tentoonstelling aan de Amerikaanse kunstenaar.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Tijdens zijn korte leven – hij werd slechts 27 jaar – liet Jean-Michel Basquiat (1960-1988) een onuitwisbare indruk achter, evenals een indrukwekkend groot oeuvre. In acht jaar tijd maakte hij niet minder dan zo’n duizend schilderijen en tweeduizend tekeningen. Het Albertina had dan ook geen enkele moeite om de hele kelderverdiepring van het museum in te richten met zijn werk.
Hij vergaarde wereldfaam met zijn rauwe en kleurrijke schilderijen, met niet zelden een sterk cartoonesk karakter. Stripboeken vormden namelijk een grote inspiratie voor zijn werk. Basquiat bewonderde hoe auteurs van stripverhalen maatschappelijk actuele thema’s als racisme en discriminatie op humoristische wijze aan de kaak wisten te stellen. Hij deed dat ook in zijn werk.
Het kanariegele schilderij Zonder titel (Infantry) gaat bijvoorbeeld over politiegeweld. De gewonde hoofdpersoon is afgebeeld als een stripfiguur met een torenhoge bult op zijn hoofd. Zittend op grond en voelend aan zijn hoofd vraagt hij zicht in het Duits af: “Wo bin ich?” (waar ben ik?). Dat Basquiat deze woorden in het Duits op het doek schreef, zou een eerbetoon kunnen zijn aan de Duitstalige de Zwitser Bruno Bischofberger, van 1982 tot Basquiats dood in 1988 zijn galeriehouder was.
Politieagenten figureren vaker op schilderijen van Basquiat liet politieagenten vaker figureren op zijn schilderijen om zo commentaar te leveren op politiegeweld in de Verenigde Staten, dat zich vaak richt op zwarte mensen. Met dergelijke werken hekelde hij dit brute geweld. Hoewel de werken al veertig jaar oud zijn, ze nog steeds actueel.
Racisme in het algemeen was een belangrijk thema in het werk van Basquiat, die zelf als Afro-Amerikaan veelvuldig te maken kreeg met discriminatie. Met zijn kunst wilde hij strijden tegen racisme. Zijn hoofdpersonen – afgezien van de politieagenten dan – zijn daarom altijd zwart. In 1987 beantwoordde hij de vraag wat hij zou willen doen als hij niet zou schilderen met: “Films maken, denk ik. Die waarin zwarten worden weergegeven als leden van het menselijk ras. En niet als aliens en niet volledig negatief en niet als dieven en drugsdealers en zo. Gewoon echte verhalen.”
Basquiat begon als graffitikunstenaar en de graffiti-invloeden bleven gedurende de rest van zijn carrière zichtbaar in diens werk. Zo gebruikte behalve canvas ook andere ondergronden, zoals deuren en voorzag hij veel van zijn schilderijen en tekeningen van teksten, vaak maatschappijkritisch.
Tijdens zijn leven oogstte hij al veel succes met zijn kunst. Zo was hij in 1982 de jongste deelnemer ooit aan de vijfjaarlijkse tentoonstelling Documenta in Kassel. Dat succes had echter ook een keerzijde. Om met alle roem om te kunnen gaan, greep hij naar de verdovende middelen. Op 12 augustus 1988 werden die hem fataal. Hij overleed aan overdosis heroïne. Omdat hij slechts 27 werd, behoort hij tot de zogenoemde 27 club, een groep van creatieve beroemdheden die op hun 27ste tragisch aan hun eind kwamen. Dit droeg zonder twijfel bij aan de mythevorming rond zijn persoon. Al acht jaar na zijn dood verscheen bijvoorbeeld de film Basquiat, met Jeffrey Wright in de titelrol en David Bowie als Andy Warhol.
De tentoonstelling in Albertina toont echter aan dat Basquiat alles in zich had om een lange succesvolle carrière als kunstenaar tegemoet te gaan. Als hem maar een langer leven was gegund. Uit de ongeveer vijftig grote werken blijkt dat de kunstenaar een unieke eigen beeldtaal had, die dertig à veertig later nog niets aan kracht heeft ingeboet. Zijn kleurrijke maatschappijkritische schilderijen spreken nog steeds tot de verbeelding.
Basquiat, t/m 8 januari 2023 in Albertina, Wenen, Oostenrijk
Waardering: @@@@@@@@@@
