0
0
Recensie
De Sovjet-Unie was verre van perfect, maar de nieuwe tentoonstelling in het Drents Museum doet er bijna naar verlangen. De zeventig – vaak meesterlijke – schilderijen idealiseren de maatschappij die ontstond onder Stalin. De werken tonen een utopische wereld, met geluk voor iedere burger.
Door: Evert-Jan Pol
Veel van de doeken hingen ooit in grote publieke ruimtes, zoals fabrieken, kantoren, kazernes en overheidsgebouwen en zijn daardoor monumentaal van formaat. Lofzang op Oktober, van Aleksandr Michajlovitsj Gerasimov is met ruim 4 bij 7 meter het grootste schilderij. Het werk uit 1942 toont meer dan 200 personages, die tijdens een bijeenkomst in het Bolshoj Theater samen de 25ste verjaardag van de Oktoberrevolutie vieren. Het is een propagandaschilderij, maar staat desondanks fier overeind als autonoom kunstwerk. Dat hier een vakman aan het werk is geweest, is overduidelijk.
Dat geldt voor alle werken in de tentoonstelling, allemaal afkomstig uit de collectie van het State Russian Museum in Sint Petersburg. In het maken ervan dienden de kunstenaars zich te bedienen van de favoriete stijl van het communistische regime: het sociaal realisme. Een goed voorbeeld is het imposante Op de vredige velden van Andrei Mylnikov uit 1950 (2 bij 4 meter). Deze optimistische voorstelling met arbeidsters idealiseert het leven op het Russische platteland. Het doek viel zeer in de smaak bij de machthebbers: Mylnikov kreeg er in 1951 de Stalin-prijs voor.
Zolang ze de socialistische maatschappij maar zo idyllisch mogelijk uitbeeldden, was er veel mogelijk. Dan was er zelfs ruimte voor erotiek, zoals in het geval van Na de veldloop. Op dat schilderij toont Aleksandr Nikolaevitsj Samochvalov een jonge vrouwelijke sporter met ontbloot bovenlijf, die zich afdroogt. Het broekje verhult nog maar net haar schaamstreek.
Door het formaat van de werken (het kleinste schilderij meet al 60 centimeter) wordt de toeschouwer de Sovjetwereld binnengezogen. De oude communistische machthebbers waren ongetwijfeld vol lof geweest over presentatie. De schilderijen – en beelden – tonen de maatschappij zoals die hen voor ogen stond: wie hard werkte, had een goed leven. Inmiddels weten we dat het sociaal realisme weinig met de realiteit te maken had. Dat je dat even vergeet bij het zien van het getoonde zegt wat over de kracht ervan: het is een en al fascinerende socialistische pracht.
De Sovjet Mythe. Socialistisch Realisme 1932 -1960, t/m 9 juni 2013 in het Drents Museum, Assen
Waardering: @@@@@@@@@@
