0
0
Recensie
Aert Schouman kreeg in 1786 in de herfst van zijn leven een van de belangrijkste opdrachten uit zijn carrière. Hij mocht metershoge schilderingen maken voor het vogelkabinet in het Stadhouderlijk Kwartier op het Binnenhof in Den Haag. Het onderwerp: de menagerie, ofwel dierentuin van prins Willem V.
Door: Evert-Jan Pol
Dat de keus op hem viel, was niet verwonderlijk, want de Dordtse kunstenaar was internationaal bekend als schilder van in- en uitlandsche vogels en zoogdieren. Hij voorzag de bijna drie meter hoge ‘behangsels’ van de dieren in de menagerie. Zoals een olifant, een edelhert, een springbok en een orang-oetan, die volgens de verhalen wel een borreltje lustte. En uiteraard bevolken veel vogels het geschilderde dierenrijk.
Prins Willem V heeft maar enkele jaren van de kunstwerken kunnen genieten, want in 1795 vluchtte hij voor de Fransen naar Engeland. Tot 1808 bleven dieren het kabinet versieren. In dat jaar bestemde koning Lodewijk Napoleon het Stadhouderlijk Kwartier als Instituut voor Militaire Kwekelingen. Ruimte voor de behangsels was er niet meer, waardoor ze opgerold in kisten belandden. Pas in 1975 kwamen ze eruit, toen Marten Loonstra, toenmalig hoofd van de kunstverzamelingen van het Koninklijk Huis ze ontdekte.
Na restauratie kregen ze een plek in Huis ten Bosch, de woning van toenmalig koningin Beatrix. Inmiddels ondergaat het paleis een verbouwing, waardoor het Dordrechts Museum de schilderingen als topstukken kan laten zien in de tentoonstelling Een koninklijk paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur. Het museum toont ze in een reconstructie van het vogelkabinet in het Stadhouderlijk Kwartier.
Die reconstructie is dankzij gegevens uit de inventarisatie van het Stadhouderlijk Kwartier vrij nauwkeurig. Het vertrek is daardoor aan de krappe kant, maar dat mag de pret niet drukken. Door de beperkte ruimte ogen de imposante schilderingen nog indrukwekkender. En het is mooi te zien hoe prins Willem V de kunstwerken gedurende enkele jaren moet hebben ervaren.
De schilderingen voor het vogelkabinet zijn niet de enige stukken die het Dordrechts Museum presenteert op een manier zoals oorspronkelijk bedoeld is. Een plafondstuk met vogels hangt aan het plafond en een schoorsteenstuk prijkt boven een schouw in een ‘achttiende-eeuwse woonkamer’.
Tijdens een rondgang door de expositie blijkt voortdurend dat de samenstellers oog hadden voor detail. In een ‘tuinkamer’, compleet met bankjes en vazen hangt een groot aantal aquarellen van buitenplaatsen die Schouman maakte in opdracht van de adellijke familie Van Slingelandt. De grote tuinvazen komen weer terug in twee schilderijen.
En de geschilderde vogels hebben her en der gezelschap van echte opgezette exemplaren uit de collectie van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Die laten nog eens goed zien dat Schouman (1710-1792) een briljant vogelschilder was. Hij gaf ze bijzonder gedetailleerd weer; de veren zijn soms bijna tastbaar.
Hidden Stories: Trailer Koninklijk Paradijs from vanBram on Vimeo.
Schouman beperkte zich niet tot de gevederde dieren. Landschappen, stadsgezichten, portretten en naakten; hij schilderde ze allemaal. Vogels waren duidelijk wel zijn favoriete onderwerp. Hij beeldde er gedurende zijn carrière duizenden af. De expositie toont enkele fraaie voorbeelden. Bijzonder is een aquarel van een roodborstje, een huismussenpaartje en een heggenmus. Bijzonder vanwege de vingerafdruk die Schouman per ongeluk achterliet. “Eigenlijk de mooiste handtekening die je kunt bedenken”, vindt conservator Sander Paarlberg.
Vogelschilderijen zijn bij uitstek geschikt voor een familietentoonstelling, en dat precies wat Een koninklijk paradijs is. Door de aanwezigheid van opgezette vogels is de presentatie extra leerzaam. In een speciaal onderzoeksatelier mogen kinderen zelf aan de slag. Ze kunnen er de natuur natekenen zoals Schouman deed of een bijzonder koninklijk behang ontwerpen.
En wat dat koninklijk behang betreft: wie dat wil zien, moet echt even naar Dordrecht. Na afloop van de tentoonstelling gaan de schilderijen uit het vogelkabinet terug naar Huis ten Bosch, het toekomstige woonpaleis van koning Willem-Alexander en zijn gezin. En verdwijnt daarmee weer voor langere tijd uit het zicht.
Een koninklijk paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur, t/m 17 september in het Dordrechts Museum
Waardering: @@@@@@@@@@
