0
0
Recensie
“Je hebt weer een blockbustertje”, zegt een man tegen een medewerker van het Van Gogh Museum. Hij doelt op de grote tentoonstelling Munch : Van Gogh, die komende vrijdag opent. En hij heeft vermoedelijk gelijk: de expositie zal massa’s mensen naar het museum lokken. En volkomen terecht.
Door: Evert-Jan Pol
“Waar hangt De schreeuw?” is een veel gestelde vraag in het Van Gogh Museum. Het publiek vindt blijkbaar dat het daar op zijn plek is. En dat is niet raar, want de Noor Edvard Munch (1863-1944) en de Nederlander Vincent van Gogh (1853-1890) worden al ruim een eeuw in één adem genoemd. Ze waren zielsverwanten, terwijl ze elkaar nooit ontmoet hebben. In Amsterdam (en eerder in het Munch Museum in Oslo) komen ze eindelijk samen.
Er zijn enkele opvallende parallellen te trekken tussen de kunstenaars. Ze startten allebei hun carrière in 1880. Munch was zeventien en Van Gogh tien jaar ouder. Beiden verwondden zichzelf op een bepaald moment in hun leven. Van Gogh sneed zoals bekend in 1888 een deel van zijn oor af, na een ruzie met zijn vriend Paul Gauguin. Veertien jaar later schoot Munch zich in zijn hand. Ook hier lagen relatieproblemen (met Tulla Larsen) aan ten grondslag. En allebei verbleven ze enige tijd in een psychiatrische kliniek.
Dat emoties een belangrijke rol spelen in hun beider werk, mag dan ook nauwelijks vreemd heten. Angst, menselijk lijden, troost, hoop en liefde zijn terugkerende thema’s. De belangrijkste schilderijen in hun oeuvre, zoals De sterrennacht, De schreeuw, Het zieke kind en Madonna (Munch) en Augustine Roulin (La berceuse), Korenveld onder onweerslucht en De tuin van de inrichting (Van Gogh), gaan hierover.
Twee kunstenaars die in zoveel dingen op elkaar lijken, vragen erom vergeleken te worden. En het Van Gogh Museum doet dat op grote schaal, overzichtelijk en sfeervol, en tegelijkertijd overweldigend. Werken met gelijksoortige onderwerpen hangen gebroederlijk naast elkaar. Dat levert mooie en soms verrassende combinaties op. Van Goghs Het Gele Huis en Munchs Rode Wingerd kleuren heerlijk samen. Het is gezellig Aan de roulettetafel in Monte Carlo (Munch) en in De danszaal in Arles (Van Gogh) en de twee sterrennachten stralen de bezoeker tegemoet. Directeur Axel Rüger noemt deze laatste twee doeken de sterren van de tentoonstelling.
Maar voor velen zal de echte ster De Schreeuw zijn (ja, uiteraard is hij nu wél aanwezig). Het hangt naast Van Goghs De brug van Trinquetaille. Niet alleen qua thema (respectievelijk angst en lijden) lijken ze op elkaar, maar ook – heel onverwacht – wat betreft compositie. Op beide werken staat de hoofdpersoon eenzaam op een brug, die schuin het beeld uitloopt.
Van Gogh kende zijn Noorse collega niet, maar Munch wist heel goed wie de Nederlander was en bewonderde hem zelfs. “Van Gogh liet in zijn korte leven zijn vlam niet doven, zijn penselen waren vol vuur en gloed”, zei hij over hem. In sommige schilderijen is duidelijk Van Goghs invloed zichtbaar. Bijvoorbeeld in Rue Lafayette, misschien wel de mooiste Munch op de expositie. Het is geschilderd in eenzelfde soort streperige vorm van pointillisme, die Van Gogh ook bezigde. Het prijkt aan de wand naast Van Goghs Gezicht vanuit Theo’s appartement, dat een vergelijkbare stijl kent.
De tentoonstelling – resultaat van een samenwerking met het Munch Museum in Oslo – past hierom perfect in het Van Goghjaar, dat als thema 125 jaar inspiratie meekreeg. De overeenkomsten en verschillen tussen het werk van Munch en Van Gogh komen goed naar voren in dit geweldige overzicht van prachtwerk.
Munch : Van Gogh, 25 september 2015 t/m 17 januari 2016 in het Van Gogh Museum, Amsterdam
Waardering: @@@@@@@@@@
