0
0
Recensie
Caravaggio is vermoedelijk de beroemdste schilder die Italië ooit voortbracht. Maar de Italiaanse kunstgeschiedenis hield na hem uiteraard niet op. In de prachtige tentoonstelling Sprezzatura laat het Drents Museum zien dat er ook in de negentiende eeuw heel veel moois uit dat Zuid-Europese land kwam.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
De expositie beslaat de periode 1860 tot 1910, de beginjaren van het land zoals we dat nu kennen. In 1861 werden verschillende stadsstaten en koninkrijkjes samengesmeed tot één nieuw land: Italië. Dat als koninkrijk begon en vanaf 1946 verder ging als de huidige republiek.
Sprezzatura begint met schilderijen die een passage uit de ontstaansgeschiedenis van Italië als onderwerp hebben. Zoals De stem voor annexatie van de Abruzzen van Enrico Gamba, een groepsportret van hoogwaardigheidsbekleders, muzikanten, herders, kinderen en boeven. De inwoners laten zien dat ze blij zijn met de aansluiting bij Italië, na een volksstemming in 1860.
De begeleidende teksten bij elk werk vertellen iets meer over de voorstelling en het onderwerp. Waarmee de tentoonstelling behalve een mooi kunstoverzicht ook een boeiende geschiedenisles is. Eerlijk gezegd wist ik niet dat de staat Italië in haar huidige vorm zo relatief jong is.
Het Genootschap Onze Taal omschrijft de expositietitel sprezzatura als volgt: “de kunst iets ogenschijnlijk moeiteloos te doen, bestudeerde nonchalance”. De twee aanwezige schilderijen van Tranquilo Cremona ogen zeker nonchalant. Moederliefde en Aantrekkingskracht zijn beide letterlijk vage voorstellingen. Ik moest even controleren of ik mijn bril wel droeg. De bijna impressionistische stijl geeft de schilderijen iets mysterieus.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Zelf vertaalt het Drents Museum de Italiaanse term als virtuositeit en ook dat is een passende vertaling. Een virtuoos is volgens het woordenboek “iemand die ergens heel goed in is”, en alle hier vertegenwoordigde kunstenaars waren zeker heel goed in schilderen. Het ene juweeltje wisselt het andere af.
Bijzonder aangenaam voor het oog is Leren lezen van Plinio Nomellini uit 1906. Een moeder leert haar kind buiten lezen, op een duidelijk zonovergoten dag. De schilder toont met dit schilderij zijn talent. Hij speelt op grootse wijze met schaduw en licht. De ronde tafel lijkt bijna van glas door al het zonlicht dat erop valt. Hij moet dit werk met veel plezier hebben geschilderd, want de vreugde spat eraf.
Eveneens heel fraai is Filippo Palizzi’s Meisje op een rots in Sorrento. Zoals de titel al aangeeft, zien we een liggend meisje op een rots. Ze kijkt dromerig voor zich uit. Het is een romantische voorstelling, die je doet verlangen naar diezelfde rots die boven de blauwe zee uitsteekt.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Wie goed kijkt, ziet op het gebergte een opschrift, dat vertaald luidt: “Hij die me op deze rots laat liggen, zegt me dat ik van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat naar je moet kijken en tegen je moet zeggen: wees gelukkig, Felice”. De genoemde Felice is Palizzi’s goede vriend Felice de Lapommeraye, voor wie hij dit werk schilderde.
Voor de taalliefhebbers onder ons: felice betekent in het Italiaans gelukkig. De originele boodschap eindigt daardoor met felice, Felice. De kunstenaar speelt hier dus ook nog eens mooi met woorden.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
De tentoonstelling kent ook genoeg drama, met voorstellingen over de dood (onder meer overleden kinderen) en armoede. Emilio Longoni’s Overpeinzingen van een uitgehongerde bijvoorbeeld, is geen vrolijk schilderij. Uitgehongerd gluurt een jongeman door de ramen van een luxe café, waar een meer gefortuneerd stel een drankje nuttigt. De krant Lotta di classe drukte een afbeelding hiervan af in de editie van 1 mei 1894. Dit tot groot ongenoegen van de regering, die de hele oplage in beslag nam.
Sprezzatura heeft ook nog een Nederlands tintje. Vanuit Nederland reisden veel kunstenaars naar Italië om zich daar te laten inspireren door het landschap en de steden. En omgekeerd gebeurde dat eveneens. Lorenzo Delleani bezocht in 1883 Amsterdam, Leiden, Den Haag en Rotterdam. Twee jaar later schilderde hij Gezicht op Den Haag, dat nu in Assen te zien is.
Antonio Mancini bezocht Nederland voor zover bekend nooit, maar hij maakte wel veel werk speciaal voor de Nederlandse kunstenaar en verzamelaar Hendrik Willem Mesdag. In ruil voor een bedrag van 2500 Franse francs schilderde hij voor hem minimaal 32 werken. In totaal kocht Mesdag in de loop der tijd ruim honderdvijftig schilderijen van Mancini.
Mesdag zou zijn collectie en zijn eigen museum (het huidige De Mesdag Collectie) later aan de Nederlandse staat schenken. In die schenking ontbrak Mancini’s schilderij Dienstmeisje. Waarschijnlijk vond de verzamelaar dit zo mooi dat hij het zelf wilde houden. Begrijpelijk, want het is een prachtstuk. Het gros van de getoonde werken verdient die kwalificatie. Samen staan al die heerlijke schilderijen garant voor een oogstrelende reis door een minder bekende episode uit de Italiaanse kunsthistorie.
Sprezzatura – Vijftig jaar Italiaanse schilderkunst (1860-1910), t/m 3 november in het Drents Museum, Assen
Waardering: @@@@@@@@@@
