0
0
Recensie
Zeker duizend verschillende figuren telt het 13,5 meter lange vierluik dat nu te zien is in Museum de Fundatie, als onderdeel van een grote tentoonstelling over de Duitse kunstenaar Werner Tübke. De personages vechten en tuimelen over elkaar heen. Het schilderij is niet minder dan indrukwekkend. En dit is nog maar een voorstudie.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
Het schilderij waarvoor het werk als studie diende, is nog een beetje groter: 123 meter lang en 14 meter hoog. Het Bauernkriegspanorama, dat ook wel de Sixtijnse kapel van het Noorden wordt genoemd, heeft een eigen museum, in Bad Frankenhausen. Tübke (1929-2004) werkte er tien jaar aan, in opdracht van de staat, de DDR. De opdracht is de belangrijkste uit de kunstgeschiedenis van Oost-Duitsland.
Toch was hij geen propagandakunstenaar, zoals de expositie in Zwolle goed laat zien. Daar was hij veel te eigenzinnig voor, blijkt uit zijn werk. De autoriteiten in de socialistische republiek zagen het liefst kunst die de indruk gaf dat het leven goed was. Het tweeluik Arbeidersklasse en intelligentsia voldoet nog wel aan dat criterium: de arbeiders op de rechterhelft zien er tevreden uit en ook de mensen op het linkerpaneel lijken het naar hun zin te hebben.
Maar veel vaker ging Tübke zijn eigen weg. Het eerder genoemde vierluik, Vroege burgerrevolutie in Duitsland bijvoorbeeld, is allerminst een politiek pamflet. Het onderwerp is de Duitse Boerenoorlog van 1524-1526, een opstand van het volk tegen de gevestigde orde in het zuiden van het Duitse taalgebied, waarin de DDR een voorloper zag van de Volksrepubliek. De kunstenaar schotelt de toeschouwer een weinig idealistisch, maar juist ontluisterend beeld voor, vol dood en verderf.
De serie Memoires van Dr. jur. Schulze is ook niet helemaal wat je van propagandakunst verwacht. Aanleiding voor de reeks was de onthulling dat enkele vroegere nazi-rechters nog steeds hoge functies bekleedden in West-Duitsland. Tübke wilde aandacht vragen voor dit onrecht. Daarmee sloot hij aan bij het officiële DDR-beleid, waarin het antifascisme het gelijk en de superioriteit van het communisme moest bewijzen. Wat betreft de uitwerking zat hij minder op één lijn met de machthebbers. De voorstellingen zijn raadselachtig en wijken nogal af van de veel gemakkelijker te begrijpen socialistische kunst.
(Tekst gaat verder onder de foto’s)
Tübkes universum is niet zelden wonderlijk en doet daarmee denken aan het werk van Jheronimus Bosch. Ook in zijn schilderijen komen de vreemdste wezens voor, die van niet deze wereld lijken. Dat hij met die weinig socialistisch ogende creaturen toch de goedkeuring kon wegdragen van het DDR-bewind, zegt wat over zijn status.
Het eigen karakter van zijn theatrale kunst maakt ook dat die na de val van de Berlijnse Muur nog steeds kaarsrecht overeind staat. Het is fascinerend werk waarop heel veel te ontdekken valt. Net zoals Bosch en ook de Brueghels draaide hij er de hand niet voor om om zijn schilderijen te voorzien van vele figuren, die hij steeds uiterst gedetailleerd weergaf. Een feest om naar te kijken.
Werner Tübke (1929-2004) – Meesterschilder tussen Oost en West, t/m 14 mei in Museum de Fundatie, Zwolle
Waardering: @@@@@@@@@@
