0
0
Recensie
Met Pride 2017 nog vers in het geheugen is een bezoek aan de solotentoonstelling van Zanele Muholi in het Stedelijk Museum zeker de moeite waard. De Zuid-Afrikaanse fotografe en activiste brengt op intrigerende wijze de lesbische en transgendergemeenschap in Zuid-Afrika in beeld.
Tekst: Liesbeth Visee
Met haar confronterende portretreeksen geeft ze een gezicht aan deze gemarginaliseerde groep, die ondanks wettelijke bescherming in de realiteit vaak gruwelijk en gewelddadig behandeld wordt. Zelf stelt ze dan ook dat het haar missie is de geschiedenis van homo’s en transgenders in Zuid-Afrika te herschrijven.
De mensen op haar portretten – waaronder zijzelf – komen er openlijk voor uit lesbisch of transgender te zijn, wat resulteert in indringende maar ook ontroerende fotoseries. In de tentoonstelling zijn verschillende reeksen van haar portretten te zien, waaronder haar meest recente Somnyama Ngonyama (Hail the Dark Lioness). De serie bestaat uitsluitend uit zelfportretten van Muholi, waarin ze de vele gedaantes die zij als lesbische zwarte vrouw belichaamt tot leven brengt voor de camera.
Muholi gebruikt hiervoor extreem scherpe zwart-witcontrasten, die de kleur van haar huid en de vorm van haar lichaam extra benadrukken. Toch zijn de portretten op een bepaalde manier ook grappig en ontroerend, en spelen ze met stereotypes en clichés over ‘de zwarte vrouw’. Zo zien we in een serie van vier portretten, Bester, een ode aan haar moeder, die werkte als huishoudelijke hulp voor een blank gezin.
In deze portretten gebruikt Muholi alledaagse huishoudelijke voorwerpen, zoals knijpers en schuursponzen, ter decoratie van bijvoorbeeld haar kapsel. Deze portretten zijn daardoor niet enkel een ode, maar zetten ons ook aan het denken over stereotype beelden van Zuid-Afrikaanse vrouwen.
Het Stedelijk toont in deze tentoonstelling ook een selectie uit andere fotoreeksen van Muholi, namelijk Faces and Phases en Brave Beauties. De foto’s uit deze series portretteren lesbiennes en transgenders die openlijk uitkomen voor hun identiteit. Sommigen van hen volgde Muholi voor meerder jaren, en zien we dus ook regelmatig terug op verschillende portretten. In de laatste zaal van de tentoonstelling trekt een complete wand gevuld met deze portretten direct de aandacht, en maakt enkel al door de hoeveelheid en de diversiteit enorme indruk.
Wat deze tentoonstelling een extra dimensie geeft, is de toevoeging van een ‘interactieve’ documentatieruimte, waarin de activistische kant van Muholi duidelijk naar voren komt. Hier ligt de nadruk op verschillende initiatieven van vrouwen en de LGBTI-gemeenschap waar Muholi nauw bij betrokken is, zoals het visuele platform inkanyiso.org dat zij in 2008 oprichtte. In deze zaal kunnen bezoekers via virtuele schermen artikelen van deze website bekijken, en zich verder verdiepen in het ‘visueel activisme’ waar Muholi zich aan wijdt.
Al met al geeft deze tentoonstelling een gelaagde inkijk in de LGBTI-gemeenschap vanuit een ‘insider’ perspectief. Muholi’s portretten maken indruk en ontroeren, en geven een divers beeld van deze veelal onzichtbare gemeenschap in Zuid-Afrika. In deze tijd een zeer actuele tentoonstelling, die lang genegeerde onderwerpen in de hedendaagse kunst een platform biedt.
Zanele Muholi, t/m 15 oktober in het Stedelijk Museum, Amsterdam
Waardering: @@@@@@@@@@
