0
0
Recensie
De Black Lives Matters-beweging laat inmiddels ook in Nederland luidkeels van zich horen. Aanhangers verzetten zich tegen geweld en ander onrecht tegen zwarte mensen. Ook zwarte levens doen er toe vinden ze terecht. Ook kunst van zwarte mensen krijgt vaak minder waardering dan die van hun witte collega’s. Geheel onterecht, blijkt uit de tentoonstelling Tell Me Your Story in Kunsthal Kade.
Tekst en foto’s: Evert-Jan Pol
De expositieruimte haalde ongeveer 140 werken van bijna 50 zwarte kunstenaars naar Amersfoort. Samen vertellen ze de geschiedenis van een eeuw Afrikaans-Amerikaanse kunst. Volgens Kunsthal Kade is het voor het eerst dat een Europees museum hier aandacht aan besteedt. Een groot deel van de werken was nog niet eerder in Nederland te zien.
“Zwarte Amerikaanse kunstenaars hebben veel belangrijks en veel moois te vertellen”, vindt gastconservator Rob Perrée. “Ze willen graag gehoord worden. In Nederland werden ze tot nu toe nauwelijks gehoord. Deze tentoonstelling biedt een unieke mogelijkheid om die schade in te halen.”
De titel Tell Me Your Story (vertel me je verhaal) verwijst naar de orale traditie van storytelling. Tijdens de slavernij kregen tot slaaf gemaakten bewust geen educatie, omdat die hen mondig en opstandig zou maken. Dat verbod op onderwijs stimuleerde het vertellen van verhalen over de Afrikaanse geschiedenis.
Na afschaffing van de slavernij trokken veel, inmiddels vrije, Zwarte Amerikanen vanuit de zuidelijke staten naar het noorden. Velen van hen kwamen terecht in de New Yorkse wijk Harlem. Daar bloeide de zwarte cultuur op en ontstond de Harlem Renaissance. De van generatie op generatie doorvertelde verhalen kregen een plek in dichtbundels, romans, artikelen en jazzmuziek.
De generatie die tijdens of na de Harlem Renaissance ter wereld kwam, zette de verhalen om in beeldende kunst. Kunstenaars als Jacob Lawrence, Romare Bearden, Charles White en Betye Saar verbeeldden in hun werk het dagelijks leven van de zwarte Amerikaan. Zoals de dansende man in een jazzclub, de landarbeidster en het gezin aan de eettafel.
De voorstelling op de schilderijen en tekeningen uit de eerste helft van de twintigste eeuw ogen voornamelijk gemoedelijk. Ze tonen het ogenschijnlijk zorgeloze bestaan van de afgebeelde mensen. Alsof de zwarte Amerikanen geen achtergestelde bevolkingsgroep vormden. Later, tijdens de opkomst van bewegingen als de Civil Rights Movement, Black Power en de Black Panthers, kwam daar verandering in. Menig zwarte kunstenaar maakte in de jaren 50 en 60 maatschappijkritisch werk.
Een foto van Gordon Parks (1912-2006) uit 1956 toont goed aan hoe destijds de verhoudingen lagen tussen zwart en wit. Een zwart meisje drinkt uit een openbare waterkraan die uitsluitend bestemd is voor gekleurde mensen. Pal ernaast staat een kraan voor witte burgers. Bij apartheid denken we misschien aan Zuid-Afrika, maar ook in de Verenigde Staten gold een deel van de bevolking lange tijd als minderwaardig.
Activistische zwarte kunst is niet alleen iets uit het verleden; kunstenaars van nu schromen evenmin stelling te nemen. Op het ruim zeven meter lange schilderij From Ferguson to Baltimore uit 2015 brengt Dáreece Walker (1989) op indringende wijze politiegeweld tegen zwarte burgers en hevige rellen in beeld. Het ontbreken van kleur maakt de voorstelling nog indrukwekkender.
Boven dit werk hangt een ander stuk van Walker: een portret van een zwarte man, op de rug gezien. Hij staat tegen de muur, met zijn armen gespreid, alsof hij is staande gehouden door de politie. Op zijn rug prijkt een Amerikaanse vlag met daaronder de tekst Made in the U.S.A.. tevens de titel van de houtskooltekening. Hoewel man een andere huidskleur dan de inwoners van Europese afkomst is ook hij een Amerikaan, met dezelfde rechten, lijkt Walker met deze voorstelling te willen zeggen.
Tell Me Your Story is een rijkelijk geïllustreerd verhaal over de Amerikaanse zwarte kunstgeschiedenis. Met kunst van toen en vooral veel kunst van nu. Bijvoorbeeld van Devan Shimoyama (1989), die zich in eigen land in grote belangstelling mag verheugen. Hij maakt portretten van homoseksuele zwarte mannen, niet zelden gebruikmakend van glitter. Daarmee besteedt hij aandacht aan mannen die het dubbel zo moeilijk hebben. Zij krijgen immers niet alleen te maken met racisme, maar vroeg of laat ook met homofobie.
De kleurrijke en in het oog springende portretten van Shimoyama zijn een vrolijk slot van een boordevolle expositie die soms ook een serieuze ondertoon heeft. Alle werken samen vormen een prachtig, afwisselend en compleet overzicht van zwarte Amerikaanse kunst, die ook buiten de Verenigde Staten aandacht verdient.
Glenn Lowry, directeur van het toonaangevende Museum of Modern Art, noemt Afrikaans-Amerikaanse kunstenaars de interessantste kunstenaars van dit moment. Heeft hij gelijk? Bezoek de tentoonstelling in Amersfoort en oordeel zelf!
Tell Me Your Story, t/m 30 augustus in Kunsthal Kade, Amersfoort
Waardering: @@@@@@@@@@
